سنگ کلیه و روش‌های درمان

سنگ کلیه، ذرات کوچک و سختی هستند که در یک یا هر دو کلیه تشکیل شده و معمولاً بزرگسالان بالای 30 سال از هر دو جنس را مبتلا می‌سازد، ولی در مردان شایع‌تر است.

سنگ کلیه، ذرات کوچک و سختی هستند که در یک یا هر دو کلیه تشکیل شده و گاهی به داخل حالب‌ها (لوله‌های عضلانی باریکی که ادرار را از کلیه‌ها به مثانه منتقل می‌کنند) انتقال می‌یابند. سنگ کلیه از نظر اندازه از یک دانه شن تا حدود یک توپ گلف متغیر بوده و ممکن است منفرد یا متعدد باشد. سنگ کلیه معمولاً بزرگسالان بالای 30 سال از هر دو جنس را مبتلا می‌سازد، ولی در مردان شایع‌تر است.

علایم شایع سنگ کلیه

- دوره‌های درد شدید و پیچشی (متناوب) به فاصله هر چند دقیقه. درد معمولاً ابتدا در ناحیه پشت، درست پایین دنده‌ها، ظاهر می‌گردد.

- یکی دیگر از علائم سنگ کلیه تهوع مکرر است.

- دفع مقادیر اندک خون در ادرار نیز از دیگر علائم سنگ کلیه است. ادرار ممکن است کدر یا تیره به نظر برسد.

علل ایجاد سنگ کلیه

- دفع مقادیر بیش از حد کلسیم از ادرار در اثر اختلال غده پاراتیروئید که تنظیم متابولیسم کلسیم را به عهده دارد یا در اثر مصرف بیش از حد کلسیم و ویتامین د

- نقرس (در مورد سنگ‌های اسیداوریکی)

- انسداد ادراری به هر دلیل

- کاهش حجم ادار ناشی از بی آبی یا آب وهوای گرم و خشک

- رژیم غذایی نامتناسب (مصرف بیش از حد کلسیم)

- سابقه خانوادگی سنگ کلیه

- پرکاری پاراتیروئید

- در بستر افتادن طولانی مدت به هر دلیل

- مصرف الکل

پیشگیری از ابتلا به سنگ کلیه

- مصرف روزانه حدود سه لیتر مایعات و عمدتاً آب خالص

- اجتناب از مصرف شیر و فرآورده‌های لبنی در صورتی که سنگ کلیه از نوع کلسیمی فسفری باشد.

- خودداری از شرایطی که با تعریق بیش از حد همراه است.

عواقب مورد انتظار در مورد سنگ کلیه

سنگ‌های بزرگ کلیه معمولاً در کلیه مانده و بدون علامتند، هرچند که می‌توانند به کلیه آسیب بزنند. اما سنگ‌های کوچک به آسانی همراه ادرار از طریق حالب دفع می‌گردند. سنگ‌های بین این دو اندازه که از طرفی قابلیت ورود به حالب را داشته و از طرف دیگر به اندازه کافی کوچک نیستند تا عبور آن‌ها از حالب به آسانی صورت گیرد، باعث ایجاد درد شدید می‌گردند. این سنگ‌ها معمولاً در طی چند روز دفع می‌گردند. چنانچه حرکت سنگ متوقف شده و باعث انسداد ادراری گردد، برای پیشگیری از آسیب بیشتر کلیه باید خارج گردد.

سنگ کلیه و روش‌های درمان

- بررسی‌های تشخیصی سنگ کلیه ممکن است شامل آزمایش کامل ادرار و کشت ادرار، عکس شکم، سونوگرافی کلیه، سی تی اسکن، و اُروگرافی وریدی (روشی برای بررسی کلیه‌ها و مجاری ادرار با تزریق یک داروی قابل شناسایی توسط اشعه ایکس به داخل جریان خون)

- در صورت وجود سنگ کوچک منفرد بدون عارضه انسداد و عفونت، ممکن است به درمان خاصی نیاز نباشد.

- در مورد سنگ‌های بزرگ‌تری که خودبه خود دفع نشده و باعث ایجاد عوراض، عفونت یا درد شدید شده‌اند، اقدامات درمانی به منظور حذف آن‌ها لازم است. روش‌های مختلف درمانی در این زمینه عبارتند از: حل کردن سنگ به طریق شیمیایی، درآوردن سنگ با آندوسکوپ، خارج کردن سنگ از طریق پوست، سنگ شکنی با کمک امواج ماوراء صوت از خارج بدن و به ندرت جراحی باز.

رژیم غذایی در افراد مبتلا به سنگ کلیه

- اگر نوع سنگ کلیه کلسیمی یا فسفری باشد، از مصرف فرآورده های لبنی، شکلات و نارگیل خودداری کنید.

- اگر نوع سنگ کلیه فسفاته باشد، رژیم غذایی حاوی اسیدها به اسیدی نگه داشتن مختصر ادرار کمک می‌کند.

- اگر نوع سنگ کلیه، اسیداوریکی یا سیستینی باشد، رژیم غذایی حاوی مواد قلیایی به قلیایی نگه داشتن مختصر ادرار کمک می‌کند.

- در مورد همه انواع سنگ‌های کلیه، نوشیدن روزانه حداقل هشت لیوان مایعات (و بیشتر از همه آب خالص) ضروری است.

- رژیم غذایی کم چربی و پر فیبر نیز توصیه می‌گردد.

عوامل زمینه ساز بروز سنگ کلیه

کم تحرکی

یکی از عوامل زمینه ساز بروز سنگ کلیه کم تحرکی است. کم تحرکی که مثلاً در هنگام بیماری یا ناتوانی رخ می‌دهد، می‌تواند سبب برداشت کلسیم بیشتری از استخوان شده، لذا غلظت کلسیم در ادرار افزایش می‌یابد.

پرکاری تیروئید

پرکاری تیروئید اولیه، سبب افزایش دفع کلسیم می‌شود. حدود دوسوم افرادی که بیماری غدد درون‌ریز دارند، مبتلا به سنگ کلیه می‌شوند. در عین حال این اختلال تنها پنج درصد موارد سنگ‌های کلسیمی را در بر می‌گیرد.

اسیدوز توبولی کلیه

اسیدوز توبولی کلیه یکی دیگر از عوامل زمینه ساز در بروز سنگ کلیه است. در اثر نقص در تولید آمونیاک به وسیله‌ی کلیه، افزایش دفع کلسیم (توسط کلیه) ایجاد می‌شود.

براساس مطالعات، مصرف زیاد نمک سبب افزایش دفع کلسیم در ادرار می‌شود.

افزایش کلسیم ادرار

برخی افراد حتی با مصرف رژیم غذایی کم کلسیم، به دلایل ناشناخته روزانه تا پانصد میلی‌گرم کلسیم دفع می‌کنند.

افزایش اگزالات ادرار

حدود نیمی از سنگ‌های کلسیمی به این ترکیب متصل می‌شوند. اگزالات به طور طبیعی تنها در چند ماده‌ی غذایی وجود دارد و دسترسی بدن به اگزالات به میزان جذب و دفع آن بستگی دارد، که در همه‌ی افراد این نسبت یکسان نیست.

پروتئین حیوانی

رژیم غذایی پر پروتئین همراه با افزایش دفع کلسیم، اگزالات و اورات است. در واقع مصرف زیاد پروتئین حیوانی با بار اسیدی آن (یک میلی اکی والان هیدروژن در هر گرم پروتئین) سبب افزایش دفع کلسیم می‌شود؛ لذا برخی محققان، رژیم‌های غذایی گیاهی را به افراد مستعد ابتلا به سنگ‌های کلیه توصیه می‌کنند.

فیبر غذایی

افزایش فیبر غذایی، سبب کاهش عوامل خطر تشکیل سنگ به خصوص سنگ‌های کلسیمی می‌شود.