روابط دو کشور جمهوری اسلامی ایران و امارات متحده عربی همواره و به خصوص در سالیان گذشته دستخوش تحولات و مناقشات مختلفی بوده است و حالا، جزیره ابوموسی موضوعی تکراری اما بهانه ای برای مناقشه ای جدید شده است.

پس از آنکه طی روزهای گذشته محمود احمدی نژاد ـ رییس جمهور کشورمان ـ در جریان سفر استانی اخیر خود به استان هرمزگان، به جزیره ابوموسی سفر و در آنجا سخنرانی کرد، سر و صدایی از سوی اماراتی ها بلند شد و به این مساله اعتراض کردند.

بلافاصله پس از انجام سفر احمدی نژاد به جزیره ابوموسی، شیخ عبدالله بن زاید آل نهیان ـ وزیر امور خارجه امارات متحده عربی ـ در اظهاراتی شدید اللحن، این سفر را محکوم کرد و آن را تجاوز به حقوق سرزمینی کشور خود یعنی امارات دانست.

خبرگزاری "امارات 24" این خبر را منتشر کرد و همچنین گزارش داد که شیخ عبدالله، سفر محمود احمدی نژاد را "تجاوزی وقیحانه" به حاکمیت امارات بر سرزمینش و مانعی بر سر راه همه تلاش های امارات برای یافتن راهکاری مسالمت آمیز برای پایان "اشغال" جزایر توسط ایران دانسته است.

وزیر امور خارجه امارات همچنین گفته است که "این سفر وضعیت حقوقی این جزایر را که بخش و جزئی از سرزمین ملی امارات هستند، تغییر نخواهد داد".

وی، زمان انجام این سفر را هم محکوم کرده و مدعی شده است که "این سفر هنگامی انجام گرفته است که دو کشور موافقت کرده بودند تلاش خود را برای رسیدن به توافقی در مورد این موضوع به کار بگیرند و فضایی مساعد برای ارتقای ثبات در منطقه پدید بیاورند. بر این اساس، شیخ عبدالله مدعی شده که سفر اخیر، نقض آشکار این توافق است.

در همین حال، شورای همکاری خلیج فارس نیز در اقدامی مداخله‌جویانه و در حمایت از این ادعا، با محکوم کردن سفر رییس جمهور ایران به ابوموسی، در بیانیه ای مدعی شد که این بازدید نقض حاکمیت دولت امارات به شمار می رود نه تغییر وقایع تاریخی و حقوقی و حاکمیت امارات بر جزایر سه گانه.

در ادامه این ادعاها، پارلمان امارات نیز در بیانیه ای این مساله را محکوم و سخنرانی احمدی نژاد در جمع مردم ابوموسی را "سخنرانی تحریک آمیز" خواند.

این اظهارات و واکنش ها در حالی مطرح شده است که ایران همواره بر حق مالکیت خود بر جزایر سه گانه یعنی ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک تاکید کرده و این جزایر را جزئی جدایی ناپذیر از این کشور دانسته است.

مناقشه جزایر سه گانه ایرانی در خلیج فارس میان ایران و امارات متحده عربی از دهه 50 هجری شمسی با خروج نیروهای انگلیسی از این جزایر و ورود نیروهای نظامی ایران به این سه جزیره بر اساس توافقات صورت گرفته میان دو کشور آغاز شد. انگلیس در آن زمان مسئول روابط و سیاست خارجی شیخ نشین های اماراتی پیش از تشکیل رسمی امارات متحده عربی بود.

در 8 آذر 1350 با قراردادی که با میانجی گری بریتانیا میان دولت وقت ایران و شیخ شارجه بسته شد، حاکمیت ایران بر جزیره ابوموسی به رسمیت شناخته شد و در 9 آذر یعنی تنها یک روز قبل از خروج نیروهای انگلیسی از منطقه و دو روز قبل از تشکیل رسمی اتحادیه امارات، نظامیان ایران وارد سه جزیره شدند.

بر اساس موافقتنامه شارجه، ایران متعهد شد که به مدت 9 سال، سالیانه یک و نیم میلیون لیره به شیخ شارجه بپردازد. در مورد جزایر تنب بزرگ و تنب کوچک که ایران آن ها را ملک خود می دانست، قراردادی با شیخ رأس الخیمه به امضا نرسید. در اختیار گرفتن مالکیت این سه جزیره هرچند از توجیهات تاریخی و دلایل نظامی برخوردار بود، اما با توجه به تسلط ایران بر آب های خلیج فارس و تنگه هرمز بیشتر از جنبه سیاسی اهمیت داشت.

در جریان اعاده حاکمیت ایران بر جزایر سه گانه، سه تن از نیروهای نظامی ایران به دلیل ناهماهنگی میان شیخ شارجه با پلیس بومی جزیره تنب بزرگ کشته شدند. این درحالی بود که ورود نیروهای ایرانی به جزایر، از قبل با شیوخ شارجه و راس الخیمه هماهنگ شده بود و شیخ شارجه، برادر خود شیخ صقر را به استقبال نیروهای ایران فرستاده بود.

تیرگی های مقطعی اما پی در پی روابط ایران ـ امارات به همین مساله ختم نمی شود بطوریکه در یکی از آخرین نمونه های آن، در ابتدای سال 91 هم مسئولان وزارت امور خارجه و برخی نمایندگان مجلس از نحوه برخورد امارات با مسافران ایرانی که در تعطیلات عید نوروز عازم دوبی شده بودند انتقاد کرده بودند.

در واکنش به ادعای اخیر وزیر امور خارجه امارات درباره ابوموسی، حسین امیر عبداللهیان ـ معاون عربی و آفریقای وزارت امور خارجه کشورمان ـ بازدید احمدی نژاد از این جزیره را موضوعی داخلی دانست که در چارچوب سفر استانی رییس جمهور صورت پذیرفته است.

وی با اشاره به اراده جدی جمهوری اسلامی ایران برای توسعه و تحکیم روابط دو کشور، بر اهمیت گفت و گوهای دو جانبه بین ایران و امارات به منظور حل و فصل سوء تفاهمات احتمالی تاکید کرد.

پیروز مجتهدزاده ـ تحلیلگر مسایل بین الملل و استاد دانشگاه ـ در این رابطه می گوید: قرارداد مربوط به جزایر سه گانه در همان سال که تنظیم شد، در سازمان ملل نیز به ثبت رسید و چهار کشور تندرو عربی آن موقع شامل عراق، لیبی، الجزایر و یمن جنوبی، شکایتی را در شورای امنیت سازمان ملل مطرح کردند. کویت و امارات هم در جلسه‌ای که شورای امنیت تشکیل داد شرکت کردند. شورای امنیت پس از بررسی آن شکایت، واقعیتی حقوقی و امنیتی در آن شکایت ندید و شکایت کشورهای عربی در مورد حاکمیت و مالکیت بر این جزایر را رد و پرونده‌اش را مختومه اعلام کرد. بنابراین کاملا مشخص است که اظهارات خاندان آل نهیان در این زمینه به کلی نامربوط است. امارات همواره تلاش کرده که به موضوع این ادعا جنبه بین‌المللی بدهد و البته در تمام این مراحل با شکست مواجه شد.

همانطور که از تاریخچه مساله حاکمیت بر جزایر سه گانه برمی آید، مناقشات میان ایران و امارات مختص دوران بعد از انقلاب نیست و این موضوع از همان ابتدای تشکیل امارات متحده مطرح بوده است. این مساله در برخی دوره ها کمتر محل مناقشه بوده اما واکنش اماراتی ها به سفر اخیر احمدی نژاد به ابوموسی نشان داد که گذشت نزدیک به نیم قرن از آغاز این کش و قوس، دلیلی برای اتمام درگیری نیست.م:تبیان