@@@وطنم جزین@@@

شهروندان ساکن در جوامع امروز، با ابزارهایی همچون اینترنت و ماهواره، مثل سایر مسائل زندگی روزمره، درگیر هستند به گونه ای که انگار دائما مشغول درک و لمس رسانه اینترنت هستند. اینها شهروندانی هستند که شاهد گستردگی صعودی اطلاعات و توزیع وحشتناک آن ‏هستند، همزمان در حالی که جریان تولید و توزیع اطلاعات با ظهور رسانه‏های اجتماعی به عنوان تکنولوژی‏های جدید ارتباطی پهن‏تر و گسترده‏تر می‏شود، شهروندان نیز همگام با آنها دچار تغییر در برخی از وجوه زندگی شده‏اند.

روزگاری بود که سخن از اینترنت با وبلاگ نویسی و چت کردن و ...تعریف می شد، اما امروزه سرآمد رسانه‏های اجتماعی جهان، شبکه‏های اجتماعی مجازی هستند و به نظر می رسد که تمامی ابعاد جذاب و سرگرم کننده، اکنون در شبکه های اجتماعی خلاصه شده اند و این شبکه ها جایگاه منحصر به فردی را به خود اختصاص داده اند.

فضای مجازی مجال شکل‌گیری اجتماعات جدیدی از کاربران را فراهم می‌کند. از زمان تونیس (Tonnies) و تلاش او برای تعریف دو گونه تجمع انسانی یعنی «اجتماع» در مقابل «جامعه» (گزلشافت و گمنشافت) به بعد همه متفکران علوم اجتماعی و فرهنگی «رو در رو بودن»، «محدودیت تعداد»، و «ابتناء بر روابط عاطفی و نه روابط عقلانی را از خصائص بنیانی»اجتماع" عنوان کرده‌اند.

 شبکه‌های اجتماعی درعین حال که فضاهایی هستند که در آنها افراد دوستان جدیدی پیدا می‌کنند و یا دوستان قدیمی خود را در جریان تغییرات زندگی شان قرار می‌دهند، مکان‌هایی برای تبادل نظر هستند که در آنها، افراد مختلف می توانند با امثال خود در کشورهای دیگر جهان ارتباط برقرار کنند. همین قابلیت ها باعث می‌شود تا این شبکه‌ها به مکانی تبدیل شوند که در آنها ایده‌های جدید معرفی می‌شوند و مورد بحث قرار می‌گیرند.

شبکه های اجتماعی فضایی هستند که شهروندان نه تنها در آنها منفعل نیستند بلکه به عنوان نماد شبکه‏های اجتماعی به عنوان «کاربران تولیدکننده محتوا» یا «شهروندان روزنامه‏نگار» شناخته می‏شوند. در این شبکه‏ها رابطه و پیوند نزدیکی میان کاربران تولیدکننده محتوا و روزنامه‏نگاران شهروند شکل گرفته است. از طرف دیگر بهره گیری افراد از این شبکه ها برای نمایش عکس های شخصی و غیرشخصی، فضای خاصی را در این شبکه ها ایجاد کرده است.

شبکه‏ های اجتماعی، از جمله ابزارهای رسانه ای هستند که با تبدیل شدن به رسانه‏های شخصی بسیار پرنفوذ و پرطرفدار با تأثیرگذاری متقابل در وجوه مختلف زندگی مجازی و واقعی افراد، همواره یکی از سوژه‏های جنجالی و بحث‏برانگیز سال‏های اخیر بوده‏اند.

با نگاهی گذرا به برخی از مشهورترین این شبکه ها متوجه خواهید شد که امروزه این شبکه‏ها، به دلیل اینکه تبدیل به مخازن بزرگی از انواع فراورده‏های فرهنگی (Cultural Artifacts) از قبیل نوشتارها، عکس‏ها، فیلم‏ها و دیگر داده‏های تصویری و غیرتصویری متعلق به کاربران‏شان شده‏اند، عرصه‏های پژوهشی مهمی در حوزه‏های مختلف دانش بشری محسوب می‏شوند؛

در این نوشتار، با بررسی کوتاه و مختصری که از برخی گونه‏های تصویری در فضای جامعه‏ی مجازی و در میان عکس‏های شخصی‏ای صورت می‏گیرد،قصد داریم به بیان این نکته بپردازیم که کاربران ایرانی در شبکه اجتماعی فیس بوک، از چه تصاویری برای معرفی خویش استفاده می کنند و این تصاویر تا چه حد با فرهنگ ایرانی مطابقت دارد.

مفهومی که در این مطالعه از اصطلاح عکس شخصی مدنظر است، عبارتست از پرتره‏های فردی (استودیویی یا غیراستودیویی) رایج در بین عموم مردم و عکس‏های یادگاری آن‏ها به علاوه سایر عکس‏ها و تصاویری که گاه کاربران به جای تصاویر اصلی یا شناسایی پرونده‏های خود در شبکه‏های اجتماعی به کار می‏برند.

همان‌گونه که در فضای مادی غالباً نخستین تصویری که در برخورد با افراد ناآشنا در ذهن بیننده‏ی درگذر ساخته می‏شود، به واسطه‏ی هیأت ظاهری آن‏هاست، در فضای مجازی نیز، عکس‏های شخصی مشابه چنین اثری را دارند. اما تأثیر آن‏ها در سطح باقی نمی‏ماند. این عکس‏ها ابزارهایی با قابلیت خوانش عمیق‏تر و کاوش دقیق‏تر را دارند که پرداختن به عمق و درون آن، مجالی طولانی می طلبد.

عکس‏های شخصی و روزمره‏ی افراد که به یکباره از درون آلبوم‏های سنتی و نیز پوشه‏های رایانه‏های خانگی وارد عرصه‏ی بی‏مرز شبکه‏ی جهانی می‏شوند و مخاطبانِ (بالقوه) بی‏شماری می‏یابند، قطعاً واجد اطلاعاتی ارزشمند از لایه‏های درونی‏تر فرهنگ (حداقل) طبقه‏ی خاصی از افراد هر جامعه‏اند. همچنین تغییر محمل نمایش و خوانش این عکس‏ها از فضای مادی به فضای مجازی و اجتماعات آنلاین، دگرگونی‏های قابل توجهی را در کارکردهای اجتماعی آن‏ها به دنبال داشته است. این دگرگونی‏ها مظهر و نمود تصویری تحولات فرهنگی‏ای است که حاصل مراودات مجازی افراد در عصر رسانه‏های نو به شمار می‏رود.

مطالعه موردی 180 عکس از کاربران فیس بوک

در یک مطالعه موردی به بررسی 180 عکس از کابران فیس بوک پرداخته شد. در این مطالعه آنچه مورد اهمیت قرار داشت عکسهایی بود که هر یک از کابران در صفحه شخصی خود قرار داده بودند. با توجه به اینکه شناخت نسبی در مورد هر یک از این کاربران و نحوه عقاید و تفکرات آنها، وجود داشته است نمی توان به طور دقیق از تاثیر عقاید هر شخص بر انتخاب عکسی در شبکه اجتماعی سخن گفت. اما می توان به طور کلی به نتایج جالبی اشاره کرد.

از میان موارد مورد نظر تنها 7% درصد از کاربران به جای استفاده از عکس شخصی، از تصاویر طبیعت و یا تصاویر نمادین به عنوان شناسه هایی برای خود، دست زده اند. به نظر می رسد این دسته از افراد که همه آنها زن بوده اند، به خاطر عقاید مذهبی و اعتقادی شان، علاقه ای به قرار دادن عکس های شخصی نداشته اند. اما 3% از افراد نیز از گذاشتن هر نوع عکسی خودداری کرده اند.این مسئله که در دو جنس زن و مرد دیده می شد،بیشتر شامل افرادی بود که به تازگی به عضویت شبکه اجتماعی درامده اند و هنوز مهارت ها و امکانات شبکه را به خوبی نشناخته اند و یا اینکه به دلایل شخصی از گذاشتن عکس خودداری می کنند. اما 90%درصد از افراد مورد بررسی به قرار دادن عکس های شخصی پرداخته اند. آن دسته از گروه زنانی که مقید به حجاب و عقاید مذهبی هستند، تنها 12% درصد را تشکیل می دادند که در این میان انواع و اقسام جالب و متنوعی از حجابها به چشم می خورد. اما همه این افراد به رعایت حجاب در عکس های موجود پرداخته بودند.

28%درصد از افراد گروه زنان که ظاهرا قائل به حجاب در زندگی اجتماعی و مراودات روزمره خود می باشند، تنها به رعایت حداقلی از حجاب اکتفا کرده بودند. به طوریکه برخی از این افراد تنها تصویری از پرتره خود را به نمایش گذاشته بودند و یا عکسی متعلق به جشن ازدواج خویش را با آرایشی غلیظ اما با حذف موها، قرار داده بودند و این هم می تواند ارائه تازه ای(  ناشایست) از حجاب باشد.

از میان موارد مورد بررسی 44%درصد از افراد در گروه زنان به استفاده از عکس هایی بدون حجاب سر پرداخته اند.در این عکس ها از البسه نسبتا پوشیده ای استفاده شده و این دسته از افراد نسبت به سایرین، بیشتر به تعویض عکس ها و به روز کردن انها می پردازند. 18%درصد باقیمانده نیز در گروه زنان افرادی هستند که اقدام به گذاشتن انواع و اقسام عکس های شخصی با لباس ها و پوشش ها و آرایش های مختلف در مکانهای مختلف می پردازند. در این میان برخی به گذاشتن عکسهایی به همراه حیوانات خانگی پرداخته بودند اما بیشتر عکس ها در مکانهایی مربوط به خارج از ایران می شد.

در گروه مردان تعادل بیشتری دیده می شد. شاید به این دلیل که مسئله پوشش برای مردان وجود ندارد تا معرف عقاید و تفکرات بارزتری باشد. اما استفاده از کراوات، ژست های پست مدرن، عکس هایی به همراه جنس مونث و...در میان  گروه مردان می تواند جالب توجه باشد.

در گروه مردان 74% از افراد مورد بررسی از عکس هایی معمولی و عادی استفاده کرده بودند. البته در این میان عده بسیاری به قراردادن عکس هایی که در سفرهای خارجی گرفته بودند،پرداخته اند. 13%درصد از افراد از عکس هایی به همراه زوج مونث استفاده کرده بودند و 13% درصد از عکس هایی با نیم تنه برهنه،شلوار کوتاه و...استفاده کرده بودند.

به طور کلی می توان با نگاهی گذرا به عکس های کاربران ایرانی در شبکه اجتماعی فیس بوک به این نکته اشاره کرد که علاقه مندی جوانان ایرانی به فرهنگ غربی و ارزش های آنها بیشتر شده است.م:تبیان