اگر تاکنون سنگ کلیه داشته‌اید، می‌دانید که درد آن چقدر شدید است. بسیاری از سنگ‌های کلیه بدون کمک پزشک از بدن دفع می‌شوند. ولی گاهی سنگ دفع نمی‌شود یا حتی ممکن است بزرگ‌تر شود که در این هنگام فقط پزشکان می‌توانند به شما کمک کنند. هر گاه دچار حالت‌هایی نظیر درد شدید در پشت و پهلوها شدید که بهبود نمی‌یابد، وجود خون در ادرار و احساس سوزش حین ادرار کردن بودید حتما به پزشک مراجعه کنید. این علایم می‌تواند ناشی از سنگ کلیه باشد که نیاز به مراجعه به پزشک دارد.
سنگ کلیه چیست؟
سنگ کلیه، قطعه‌ای از مواد جامد است که در داخل کلیه‌ها سوای از مواد درون ادرار تشکیل می‌شود. سنگ‌های بزرگ ممکن است در حالب، مثانه یا پیشابراه گیر کنند. همین عامل می‌تواند سبب انسداد و جلوگیری از خروج ادرار شود.
آیا تمام سنگ‌های کلیوی شبیه هم هستند؟
خیر به‌طور کلی چهار نوع مختلف از سنگ‌های کلیوی وجود دارند.
- شایع‌ترین فرم آنها حاوی کلسیم است. در بسیاری از افراد، کلیه‌ها قادر به شستن کلسیم اضافی در ادرار هستند اما در بعضی دیگر کلسیم در داخل کلیه‌ها رسوب می‌کند. سپس این کلسیم همراه با سایر ترکیبات مخلوط شده و سنگ‌ها را ایجاد می‌کند.
- سنگ‌های استروویتی ثانویه که به بعضی عفونت‌های ادراری منجر می‌شوند. این سنگ‌ها حاوی منیزیم و آمونیاک هستند.
- سنگ‌های اسید اوریکی که به‌خصوص زمانی ایجاد می‌شوند که ادرار خیلی اسیدی است. در صورت وجود این سنگ‌ها باید مصرف گوشت در فرد محدود شود.
- سنگ‌های سیستییین که بسیار نادر هستند. سیستییین به‌طور عمده در عضلات و بعضی قسمت‌های دیگر به‌طور طبیعی تولید می‌شود. این مولکول نیز می‌تواند در ادرار تجمع یافته و به تشکیل سنگ منجر شود.
سنگ‌های کلیه چه شکلی هستند؟
سنگ‌های کلیه می‌توانند بسیار کوچک به اندازه یک شن باشند یا اینکه بزرگ بوده و به اندازه یک مروارید باشند. گاهی نیز به حدی بزرگ می‌شوند که به اندازه توپ پینگ‌پنگ خواهند شد. سنگ‌ها می‌توانند صاف یا ناصاف باشند و معمولا به رنگ زرد یا قهوه‌ای هستند.
پزشک در ارتباط با مشکلات سنگ چه اقداماتی می‌تواند انجام دهد؟
اگر سنگی وجود داشته باشد که به خودی‌خود دفع نشود، پزشک به تدریج اقداماتی انجام خواهد داد تا سرانجام سنگ دفع شود. در گذشته تنها راه خلاصی از سنگ‌ها انجام جراحی بود، اما امروزه روش‌هایی وجود دارد که می‌توان بدون انجام جراحی آنها را دفع کرد که شامل استفاده از امواج پر انرژی از طریق پوست برای شکستن سنگ است (سنگ‌شکنی) و روش‌های جراحی خاصی که کمترین عارضه جانبی را در پی خواهد داشت.
پزشک چگونه می‌تواند به ماهیت و نوع سنگ پی ببرد؟
بهترین راه برای یافتن نوع سنگ، آزمایش خود سنگ است. اگر احساس می‌کنید که سنگ کلیه دارید و سنگ دفع می‌کنید، بعد از دفع حتما سنگ خود را نگه دارید و با آزمایش ادرار یا خون نیز می‌توان به ماهیت سنگ پی برد. برای آزمایش ادرار باید ادرار 24 ساعته جمع‌آوری شود.
برای یافتن نوع سنگ، فرد به چه چیزهایی نیاز دارد؟
روش درمانی‌ای که پزشک برای درمان سنگ به کار می‌برد به نوع سنگ بستگی دارد. به‌عنوان مثال داروهایی که برای درمان سنگ‌های کلسیمی مورد استفاده قرار می‌گیرند روی سنگ‌های استروویتی اثری ندارد. رژیم غذایی که برای درمان سنگ‌های اسیداوریکی استفاده می‌شود نیز روی سنگ‌های کلسیمی اثری ندارد. بنابراین برای درمان سنگ، آنالیز و آزمایش دقیق سنگ باید انجام شود.
برای جلوگیری از بروز سنگ چه اقداماتی می‌توان انجام داد؟
تا آنجا که ممکن است مایعات مصرف کنید. سعی کنید روزانه 12 لیوان آب بنوشید. نوشیدن زیاد مایعات به شستن مواد موجود در ادرار و جلوگیری از رسوب آنها کمک می‌کند. به علاوه می‌توان آب‌لیمو یا آب‌میوه نیز استفاده کرد. اما آب از همه بهتر است. سعی کنید مصرف چای و قهوه خود را حداقل تا دو فنجان در روز کاهش دهید؛ زیرا کافئین به تشکیل سنگ کمک می‌کند. ممکن است به شما توصیه شود که از غذاهای خاصی بیشتر استفاده کرده و یکسری غذاهای دیگر را کمتر مصرف کنید. به عنوان مثال در صورت سنگ اسیداوریکی فرد باید کمتر گوشت مصرف کند زیرا گوشت در بدن به اسید‌اوریک تبدیل می‌شود. گاهی نیز می‌توان برای جلوگیری از تشکیل سنگ‌های اسیداوریکی یا کلسیمی از دارو استفاده کرد.
نکاتی که باید به یاد داشته باشید:
- بسیاری از سنگ‌ها بدون کمک پزشک از بدن دفع می‌شوند.
- در صورت وجود درد شدید در پشت یا پهلوها و در صورت ادامه‌دار شدن این درد به پزشک مراجعه کنید.
- در صورت وجود خون در ادرار به پزشک مراجعه کنید.
- برای جلوگیری از تشکیل سنگ تا حد ممکن آب بنوشید.
- بعد از دفع سنگ، برای نشان دادن آن به دکتر، آن را نگه دارید و از پزشک در مورد نحوه پیشگیری از بروز سنگ سوال کنید.
