بوی ماه مهر می‌آید. بوی مهر ما را به یاد کودکی‌ها و خاطرات مدرسه می‌اندازد. یاد روز اول مدرسه و اقتدار معلم‌ها و هم‌کلاسی‌های جدید، شیطنت بچه‌ها و از تابستان گفتن‌ها و... چه لذت‌بخش است.
برای شروع مدرسه‌ها، همان‌طور که دانش‌آموزان و خانواده‌های آن ها باید آمادگی داشته باشند، معلم‌ها نیز باید آماده باشند و با برنامه‌ریزی برای سال تحصیلی به پیش بروند تا بتوانند گام‌به‌گام به اهداف تعیین شده برسند. برای این منظور، مقالاتی تهیه و در اختیار معلم‌ها گذاشته می‌شود، به امید اینکه راهگشا باشد.
اداره کلاس در اولین روز مدرسه
مقدمه:
معلم‌ها به دلیل مشغله زیاد به ندرت فرصت پیدا می‌کنند تا درباره کارهایشان فکر کنند و این باعث می‌شود که نقاط ضعف و قوت خود را کم‌تر دریابند و در اصلاح روش خود کم‌تر موفق شوند.
برای کنترل کلاس باید ”کنترل تاکتیکی” داشت. کنترل تاکتیکی یعنی اینکه معلم دارای روش نظام‌مند و عملی برای مدیریت کلاس باشد و در آن بی‌نظمی و رفتار دانش‌آموز کم‌تر شود. هم‌چنین معلم باید آنچه که در درس ایجاد مشکل می‌کند را پیش‌بینی کند و برای رفع آن برنامه‌ریزی کند. معلم در کنترل کلاس باید توانایی جلب توجه کامل شاگردان را در کلاس درس و در هر لحظه و هرجا داشته باشد. مخاطب ما در این مباحث در وهله اول، معلمان تازه کار می‌باشند زیرا اولین روز مدرسه برای معرفی خود، اهمیت به‌سزایی دارد و برای ایجاد اولین برداشت خوب، فرصت دومی وجود ندارد.
برای داشتن سال تحصیلی مفید و هدفمند باید ”مرحله استقرار” به خوبی انجام شود. معلم از طریق ”مرحله استقرار” می‌تواند در مراحل اولیه کار در آغاز سال تحصیلی، ضوابط و مقررات خود را در کلاس درس تثبیت کند و باید برای مرحله استقرار قبل از تشکیل اولین جلسه درس برنامه‌ریزی کرد.
دلایل اهمیت اولین جلسه درس
- معلم صرف نظر از میزان تجربه، وقتی برای اولین بار جلو کلاسی می‌ایستد، نوعی فرهنگ یادگیری را ایجاد می‌کند که تا پایان رابطه کاری بین معلم و شاگرد تثبیت می‌شود و ادامه می‌یابد.
- اولین تصویری که فرد از خود در ذهن دیگران ایجاد می‌کند وی را ملزم می‌کند تا مطابق آن تصویر، عمل کند.
- اکثر شاگردان، 3 تا 10 دقیقه به معلم تازه وقت می‌دهند تا خود را نشان دهد و با احتمال کم‌تر، در قضاوت‌شان تغییر ایجاد می‌کنند.
- برای تسلط بر ذهن دانش‌آموز باید قبل از آن با رفتار خود به قلب او تسلط پیدا کرد.
- روز اول مدرسه در ایجاد نگرش دانش‌آموزان کلاس اول نسبت به مدرسه بسیار مهم است.
راهبردهایی که معلم‌ها برای روز اول باید در نظر بگیرند. این راهبردها به دو بخش، یکی راهبردهای کاملاً شخصی است و دیگری راهبردهای رفتاری می‌باشد.
راهبردهای شخصی:
- معلم‌ها در هر سن و تجربه باید روشن کنند که کیستند و چه اعتقادی دارند و چه انتظاری از شاگردان دارند.
- ثبات در نحوه معرفی خود به شاگردان حداقل تا وقتی که موقعیت‌شان در کلاس تثبیت شود، اهمیت دارد.
- با جستجو در اعماق روح خود، رفتارهای معلمی و آموزشی خود را بسنجید و برای ارزیابی خود به سؤال‌های زیر پاسخ دهید:
1- آیا با حالتی مطمئن، هدفمند و با اعتماد به نفس وارد کلاس می‌شوید؟
2- آیا به هنگام سخن گفتن با دانش‌آموزان از ژست‌هایی حاکی از اعتماد به نفس استفاده می‌کنید؟ (آیا سر بالا، چانه کمی رو به پایین، شانه‌ها به سمت عقب و در وضعیتی راحت و مستحکم قرار دارد؟)
3- آیا از مکث‌های حاکی از تردید و دودلی و الفاظی مثل «ام» و «ا» اجتناب می‌کنید؟
4- آیا لحن قاطع و صریحی دارید؟ آیا زیر و بم صدایتان را برای جلب توجه شاگردان تغییر می‌دهید؟
5- آیا در کلاس طوری می‌ایستید که بتوانید همه کلاس را زیر نظر داشته باشید؟
6- آیا با شاگردان‌تان ارتباط کامل چشمی برقرار می‌کنید تا اولاً آنها را با درس درگیر کنید و ثانیاً مطمئن شوید که دارند کارشان را انجام می‌دهند و شیطنت و شلوغی نمی‌کنند؟
7- آیا از تکان دادن بیش از حد تنه و دست‌هایتان اجتناب می‌کنید؟ (این کار موجب می‌شود حواس شاگردان پرت شود.)
8- آیا به شاگردان لبخند میِ‌زنید؟
9- آیا رفتارهای آزاردهنده‌ای مثل بازی کردن با موهایتان، مشت کردن دست در شلوارتان و غیره دارید؟
10- آیا این حس را در شاگرد ایجاد می‌کنید که نسبت به آنچه می‌گویید از نظر علمی اشراف دارید؟
11- و آیا حوصله شاگردان را سر می‌برید؟
- بین میزان توانایی معلم در درک و کنترل احساساتش در اولین برخورد با شاگردان با کیفیت رابطه آینده آن ها، رابطه مستقیمی وجود دارد.
- ضعف‌های خود را بپذیرید، حتی معلمانی که در نظر دیگران تسلط بر کار خود دارند و دارای اعتماد به نفس هستند در درون خود چنین احساسی ندارند.
- ضعف‌های خود را به طور رسمی با معلم راهنمای یا به طور غیررسمی و خودمانی با همکاران در میان بگذارید تا از احساس تنها بودن و انزوا رها شوید.
- با احساس عدم کفایت خود مقابله کنید زیرا این احساسات موقتی است و کوتاهی در مقابله کردن با آن ها باعث از دست رفتن نظم و کنترل کلاس می‌شود.
برای اطمینان از قلب، معلمان تازه کار، احساسات بعضی از معلمان با تجربه در روز اول کلاس 20 تا 25 ساله را برای شما می‌آوریم تا بدانید که این احساسات طبیعی است.
- نگرانی از اینکه بچه‌ها قابل کنترل نباشند و کشمکش با آن ها در طول سال ادامه یابد و این مسأله باعث می‌شود که ضابطه‌مندی و مقرراتی بودن من می‌شود.
- در شب قبل از سال تحصیلی بدخواب می‌شوم و مکرراً از خواب می‌پرم و صبح زود بیدار می‌شوم.
- صبح روز اول مدرسه حالت مریضی دارم و به زور چیزی می‌خورم، با رسیدن به مدرسه حالم بدتر می‌شود و با ورود به کلاس، دهانم خشک می‌شود.
- در جلسات اول هرگز نمی‌نشینم برای این که با ابهت‌تر و ترسناک‌تر جلوه کنم.
- بچه‌ها را به هنگام ورود به کلاس ورانداز می‌کنم و به آنها تذکر می‌دهم که چه چیزی بیاورند و از رفتاری که انتظار دارم با آن ها صحبت می‌کنم.
- برای اینکه مبادا در روز اول دیر برسم، کابوس دارم و در پایان روز احساس خستگی می‌کنم و انرژی عصبی یک ماهه را در همان روز اول صرف می‌کنم.
- روز قبل از شروع سال تحصیلی عصبی می‌شوم و احساس عدم اعتماد به نفس برای شروع کار دارم.
- هنوز برای اولین بار با شاگردانم در کلاس که روبه رو می‌شوم احساس نگرانی و عدم اطمینان دارم.
- رفتن به کلاس جدید، تجربه‌ای دلهره‌آور است.
- در کلاس آرام نیستم تا اینکه اطمینان پیدا کنم از عهده کلاس برمی‌آیم.
این‌ها صحبت‌های بعضی از معلمان مجرب بود. پس وقتی که کار به این سختی است نمی‌توان بدون پیش‌بینی و برنامه‌ریزی در آن گام نهاد.
راهبردهای رفتاری:
1- دل قوی داشته باشید و به طور محکم و استوار برای موفقیت در کار کوشش کنید.
2- کار را به گونه‌ای شروع کنید که تا پایان سال ادامه یابد.
3- قبل از شروع جلسه اول از کلاس درس بازدید کنید تا مشکلات احتمالی (چراغ - پرده - تهویه - تجهیزات و...) را متوجه شوید.
4- در بدو ورود به کلاس سلام کنید.
5- خود را معرفی کنید و در صورت لزوم نام خود را روی تخته بنویسید.
6- نام دانش‌آموزان را یاد بگیرید.
7- ژست‌های مثبت داشته باشید و لحن مطمئن در کلام داشته باشید.
8- با استفاده از فعالیت‌های یخ‌شکن (مثل ترتیب دادن یک بازی که در آن بچه‌ها خود را معرفی کنند)، دانش‌آموزان را مشتاق و آن ها را با هم آشنا کنید.
9- انتظارات خود را به روشنی و صریح اعلام کنید.
10- منطقی که پشت انتظاراتتان وجود دارد را برایشان توضیح دهید.
11- این مطالب را که فرآیند یاددهی - یادگیری عمدتاً بر مبنای مشارکت است برای آن ها تفهیم کنید.
12- قرارداد حقوق و وظایف را از قبل تهیه کنید و به هر کدام از دانش‌آموزان نسخه‌ای بدهید تا امضا کنند و در پیش خود نگه‌دارند.
13- از تجربیات و قوانین معلمان دیگر اطلاع پیدا کنید.
14- قوانین در حد توان و متناسب با سن رشدی آن ها باشد.
15- قوانین کلاس را به صورت بزرگ نوشته و با تصاویر نشان دهید، تهیه این کار را می‌توانید به دانش‌آموزان محول کنید.
16- به قرارداد مرتباً مراجعه کرده و نکات آن را یادآوری کنید.
17- به شخصیت دانش‌آموزان احترام بگذارید.
18- با شاگردان در حد تعادل شوخی و مزاح داشته باشید و در این کار زیاده‌روی نکنید و هم‌چنین خشک و عبوس نباشید.
19- چگونگی رسیدگی با دانش‌آموزان مشکل‌دار را یاد بگیرید.
منابع:
اداره کلاس درس – مجتبی فرداد
سایت about.com
