در دنیای امروز با وجود تبلیغات گسترده‌ای که هر روز در ارتباط با اهمیت عواملی چون تغذیه مناسب، تحرک و فعالیت بدنی، پرهیز از استعمال دخانیات و استرس و ... صورت می‌گیرد، متاسفانه شیوع بیماری‌های تهدیدکننده سلامت و به خصوص بیماری‌های قلبی عروقی که یکی از مهم‌ترین عوامل مرگ و میر انسان هستند، روز به روز در حال افزایش است.
بزرگ شدن قلب یکی از بیماری‌هایی است که به افزایش غیرطبیعی اندازه این عضو حیاتی بدن انسان گفته شده و با مشکلات قلبی‌عروقی دیگری نیز همراه است.
اگر به هر دلیلی بار اضافه‌ای بر قلب وارد شود، این عضو به تدریج بزرگ شده و عوارضی چون نارسایی قلبی، ضربان نامنظم قلب و احتمال افزایش حمله قلبی در فرد مبتلا افزایش می‌یابد.
به استثنای افزایش اندازه قلب در اثر ورزش، بقیه انواع بزرگی قلب، غیرطبیعی بوده و فرد را با مشکلات بعدی مواجه می‌کند.
قلب‌های بزرگ انواع دارند
بزرگ شدن اندازه قلب دو نوع است: در نوع اول، ضخامت عضله قلب (هایپرتروفی) در اثر بار اضافی که به قلب وارد میشود، افزایش می‌یابد. این حالت معمولا دیواره حفره‌های اصلی قلب به اسم بطن‌ها را درگیر می‌کند.
نوع دوم در نتیجه افزایش اندازه داخلی یکی از حفره‌های قلب روی می‌دهد (دیلاتاسیون). این نوع بزرگی قلب بسته به علت ایجاد آن ممکن است در یک، دو، یا همه حفره‌های قلبی رخ دهد.
دلایلی برای یک تغییر خطرناک
به طور کلی فشار خون، بیماری‌های مادرزادی، دریچه‌ای قلب، عروق کرونر و بیماری‌های خود ماهیچه قلب همگی در درازمدت می‌توانند موجب بزرگی قلب شوند.
به عنوان نمونه اگر دریچه آئورت دچار نارسایی شود، مقداری از خون که باید با هر انقباض، وارد بزرگ‌ترین رگ بدن یعنی آئورت شده واز طریق آن به تمام بدن فرستاده شود، دوباره به داخل قلب برمی‌گردد، لذا میزان برون‌ده قلب (خروج خون از قلب) افزایش می‌یابد و به ناچار قلب گشاد میشود.
در مورد تنگی عروق کرونر نیز با بروز سکته قلبی، قسمتی از عضله قلب قدرت انقباض خود را از دست می‌دهد، لذا باید سایر قسمت‌های قلب این انقباض را جبران نمایند. در نتیجه قلب بزرگ و حتی ضعیف میشود.
شایع‌ترین علت ضخیم شدن عضله قلب (هایپرتروفی) فشار خون بالاست، اما بیماری‌هایی همچون آمفیزم (که در آن عروق خونی ریه تخریب شده و باعث افزایش فشار در سایر عروق میشود)، تنگی دریچه آئورت، مسائل ژنتیکی و حتی چاقی مفرط نیز می‌توانند در ایجاد این نوع از بزرگی قلب موثر باشند.
افزایش اندازه داخلی حفره‌های قلب بیشتر در افرادی که دچار سکته قلبی و آسیب دیواره قلبی شده و یا کسانی که به دنبال بعضی از بیماری‌های ویروسی، دچار التهاب دیواره‌های قلبی می‌شوند، شایع است.
عواملی نظیر شیمی درمانی، تجمع آهن اضافی در بدن، بیماری‌های تیروئیدی و ژنتیکی، کارکرد نامناسب دریچه‌های قلبی (خوب بسته نشدن دریچه‌های بین حفره‌ای)، مصرف کوکائین، مصرف بعضی از داروهای درمان‌کننده ایدز و تماس با فلزاتی همچون کبالت، سرب و جیوه نیز می‌توانند در ایجاد این بیماری موثر باشند.
چطور بفهمیم؟
افزایش اندازه قلب در افراد مختلف متفاوت است، اما نباید فراموش کرد که این افزایش در مواردی نیز بدون علامت است. تنگی نفس، فشار یا درد قفسه سینه، تپش قلب، ورم پا و زانو، سرگیجه یا احساس سبکی در سر و کاهش هوشیاری از علائم بزرگ شدن قلب هستند؛ هرچند که این علائم اختصاصی نبوده و در سایر انواع بیماری‌های قلبی ریوی و... نیز ممکن است بروز کنند.
اکثر بیماری‌های دریچه‌ای و مادرزادی قلب، قبل از بزرگ شدن قلب فاقد علائم هستند. در اشکال خفیف بزرگ شدن قلب، نشانه‌ها ممکن است تنها در صورت انجام فعالیت بدنی زیاد و در اشکال شدیدتر ممکن است این علائم در هر زمان، حتی هنگام استراحت نیز ظاهر شوند.
اگر بزرگی قلب پیشرفت کند، نارسایی قلبی پیش می‌آید که درآن به دلیل عدم توانایی قلب در پمپاژ کافی خون، مقداری از خون در دهلیزها تجمع یافته و به صورت ورم در ریه‌ها (در نارسایی قسمت چپ قلب) و یا ورم دست و پا، شکم و کبد خود را نشان می‌دهد.
از دیگر عوامل بزرگی قلب، وجود سوراخ مادرزادی در قلب نوزاد است. این کودکان حتی بدون بروز هیچ علامتی، باید تحت عمل جراحی قرار بگیرند. بدیهی است اگر درمان بیماری قلب به حدی به تاخیر بیفتد که قلب بزرگ شود، خطر عمل جراحی افزایش یافته و اگر بیمار از عمل جراحی نجات یابد، طول عمر وی کوتاه خواهد بود.
تشخیص و درمان
عکسبرداری از قفسه سینه یکی از راه‌های معمول تشخیص بیماری می‌باشد، اما بهترین راه برای ارزیابی بزرگی قلب، اکوکاردیوگرام است.
با توجه به این‌که اکوکاردیوگرام به طور مستقیم، اندازه و ضخامت عضله قلب را در هر حفره نشان داده و به مشخص کردن عملکرد قلب نیز کمک می‌کند، استفاده از آن در تصمیم‌گیری پزشک برای درمان بزرگی قلب، بسیار حایز اهمیت است.
کنترل و حذف بیماری‌های زمینه‌ای نظیر فشار خون بهترین راه برای درمان این بیماری است، هرچند پزشک علاوه بر این موارد با تجویز داروهایی که موجب خارج شدن مایع اضافی بدن می‌شوند یا در تقویت پمپاژ قلبی موثرند، می‌تواند باعث بهبود علائم این بیماری شود.
