@@@وطنم جزین@@@

 باید سستی کنی که امکان لمس کردن ابرها را از دست بدهی و فراموش‌شان کنی؛  این خاصیت رمضان است. اصلا اکسیژن موجود در هوای رمضان؛ با هر زمان دیگری از سال فرق می‌کند؛ مزه‌اش شیرین‌تر است، به جانت می‌نشیند. احساس می‌کنی، مشتی از هوای بهشت را به سر و رویت پاشیده‌اند. آخر رمضان رسیده است؛ موعدی که قرار است هیچ کس هیچ بهانه‌ای برای دوزخی شدن نداشته باشد از ابتدای این 30 روز تا انتهایش را به‌ما مهلت‌ داده‌اند تا طعم زندگی را آنچنان که باید، حداقل در یکی از ماه‌های سال بچشیم. فرا رسیدن رمضان در ایران همواره با شعف و شکوه ویژه‌ای همراه بوده است به‌طوری که اقلیم‌ها و فرهنگ‌های متنوع ایرانیان، برای فرا رسیدن این ماه مبارک، هریک مراسم و آداب خود را دارند. آنچنان که پرداختن به کیفیت برگزاری رمضان در نقاط مختلف ایران خود به یک جذابیت فرهنگی تبدیل شده است.


مردم استان مازندران برای برآورده شدن آرزوها و ارتباط معنوی با خدا 3 روز مانده به ماه مبارک رمضان را روزه می‌گیرند. در مازندران افرادی که حاجتی داشته باشند برای برآورده شدن آن نذر ختم انعام می‌کنند و برای این کار از کسانی که در قرائت قرآن تبحر دارند دعوت می‌کنند و به هنگام خواندن قرآن مقداری نمک، چند قرص نان و چند ظرف آب در سینی بزرگی می‌گذارند و در مجلس قرار می‌دهند. پس از خواندن سوره انعام افراد روزه خود را با غذاهایی که در سینی قرار دارد باز می‌کنند و نان‌های باقی‌مانده را به‌عنوان تبرک در سفره نان قرار می‌دهند تا برکت پیدا کند و در ادامه، صاحب مجلس سفره افطار را پهن می‌کند. قدیم‌ها در مازندران رسم بود افرادی که فرزند پسر می‌خواستند نذر می‌کردند که در طول ماه مبارک رمضان مردم را برای خوردن سحری بیدار کنند، به این صورت که یک پیت حلبی خالی به گردن خود می‌آویختند و با چوب به آن ضربه می‌زدند تا مردم برای سحری بیدار شوند که البته این رسم‌ امروزه از بین رفته است. نذر حلوا از دیگر نذورات مردم این منطقه است و در شب پانزدهم ماه مبارک رمضان همزمان با میلاد امام حسن مجتبی (ع) خانم‌ها به‌عنوان نذر حلوا، قند، چای، خرما و زغال به مسجد می‌برند و این کار تا پایان ماه مبارک رمضان ادامه دارد.

• روزه‌سری

کسانی که در مازندران برای نخستین بار به سن تکلیف می‌رسند و روزه می‌گیرند تا زمانی که از جانب بزرگ‌ترها به‌عنوان روزه‌سری هدیه‌ای نگیرند، افطار نمی‌کنند. معمولا این هدایا شامل چادر نماز و طلاجات برای دختران، پول و انواع نقره‌جات قدیمی برای پسران است.

در شب دوم ماه رمضان رسم بر این است که اعضای کوچک خانواده مانند پسرها، دخترها، عروس‌ها و دامادها به خانه بزرگ‌ترها رفته و افطار می‌کنند. افطاری دادن یکی از رسوم ویژه این ماه در آذربایجان شرقی است این‌ رسم به‌ویژه در تبریز رونق بسیاری دارد. مهمانی افطار با دعوت قبلی مرسوم است به‌طوری که امروزه دعوت مهمانان از اواسط ماه شعبان آغاز می‌شود.

مردم آذربایجان شرقی عقیده دارند، افطاری از بقیه مهمانی‌ها جدا بوده و صفای خاصی دارد. بانوان آذری که همواره به کدبانویی شهره‌اند در ماه رمضان سعی می‌کنند، بالاترین درجه هنر آشپزی و سفره آرایی خود را به نمایش بگذارند.

در برخی نقاط آذربایجان شرقی، سفره افطاری بسیار ساده بوده و از خرما، شیر، پنیر و ماست تشکیل می‌شود. البته باید به این نکته اشاره کرد که در این مناطق سفره شام با اندکی وقفه از مراسم افطار پهن شده و غذاهای مفصل در این لحظه در سفره پدیدار می‌شوند!

برخلاف مراسم افطار در آذربایجان شرقی، آداب و رسوم سحری بسیار ساده و سبک است و اغلب مردم هنگام سحر از غذاهای سبک مانند کره، پنیر، ماست و … استفاده می‌کنند. چای نیز یک پای ثابت سفره سحری است. از جمله مراسم ویژه روستاهای حومه شهرستان شبستر در ماه مبارک رمضان این است که روز پانزدهم این ماه، جوانان در خانه‌ها را می‌کوبند و با شعر به زبان محلی می‌گویند: «پانزدهم ماه رمضان مهمان شماییم.» در این هنگام صاحبخانه سنجد و گردو به آن‌ها می‌دهد و برخی نیز که خسیس‌‌ترند با یک سطل آب آن‌ها را مهمان می‌کنند! در برخی از روستاهای آذربایجان شرقی از جمله حومه شبستر، مراغه، تسوج و اهر مراسم « کیسه دوزی » در روزهای خاص این ماه متداول است. آخرین جمعه ماه رمضان، 27 ماه رمضان یا آخرین پنجشنبه این ماه روزی است که در نقاط مختلف استان، زنان و دختران گرد هم آمده و هر خانواده برای خود کیسه‌ای می‌دوزد. سپس مقداری پول در این کیسه‌ها می‌گذارند و بر آن دعا خوانده فوت می‌کنند و این را تا سال دیگر در صندوقچه خود نگه می‌دارند. این کیسه را «برکت کیسه سی» یا «کیسه برکت» نامیده و اعتقاد دارند بدین صورت هرگز دچار فقر و بی‌پولی نخواهند شد.

• مردم تبریز علاقه خاصی به « احسان» در ماه مبارک رمضان دارند ؛ پخش مواد‌غذایی به‌صورت غیرمستقیم، افطاری در محلات فقیرنشین، قرض‌الحسنه، توزیع کفش و لباس در مدارس و افطاری به دانش‌آموزان فقیر به همراه اولیای آن‌ها در مدارس از رسوم تبریزی‌ها در ماه مبارک رمضان است

شیرازی‌ها آخرین جمعه قبل از ماه مبارک رمضان را «کلوک اندازون» می‌گویند. در این روز رسم است که اگر ماه رمضان در تابستان افتاده باشد مردم دسته دسته به گردشگاه‌های اطراف شهر مثل باغ‌های سرسبز قصردشت و مکان‌های دیدنی شیراز می‌روند و آن روز را با تفریح و سرگرمی می‌گذرانند چون معتقدند، ماه رمضان ماه عبادت است و در این ماه تنها باید به عبادت پرداخت و بس. در ایام ماه رمضان بعضی نذر دارند و افطاری می‌دهند و به‌طور کلی مهمانی‌ها در این ماه به‌صورت افطاری برگزار می‌شود. چه بسا اتفاق می‌افتد که تا هنگام سحر دور هم نشسته به صحبت از این طرف و آن طرف می‌پردازند که بدان «شبچره» می‌گویند. شبچره تنقلاتی هم دارد که در این شب‌ها مصرف می‌شود مثل رنگینک, زلیبی «زولبیا» و بامیه. خانواده‌هایی که دختری را شوهر داده باشند در نخستین ماه رمضان بعد از عروسی، پدر و مادر دختر موظف هستند که یک افطاری کامل تهیه دیده همراه با گلی (در شیراز هر نوع هدیه عروسی را گل می‌گویند) مثل گوشواره، انگشتری، سینه ریز، النگو و... به خانه داماد بفرستند. به این افطاری در شیراز روز «والون» می‌گویند.

• جمعه الوداعی

شیرازی‌ها به آخرین جمعه ماه رمضان «جمعه الوداعی» می‌گویند. روز جمعه الوداعی مسجد جامع شیراز بسیار شلوغ می‌شود به‌طوری که داخل تمام شبستان‌ها، ایوان‌ها، صحن مسجد و حتی دالان‌ها سجاده پهن است و زنان شهر هرکدام به نیت خاصی از پیش از ظهر و اوایل روز برای گرفتن جای مناسب به مسجد هجوم می‌آورند. یک دسته برای درست کردن چهل بسم‌الله، جماعتی برای گرفتن دعای کیسه از دست آقای پیش نماز و امام جماعت مسجد، یک عده برای نوشتن دعای سیاه سرفه روی پوست کدو، یک گروه از دختر‌های دم بخت به نیت گشایش بخت، جمعی از خانم‌های بی‌فرزند به قصد بچه دار شدن، عده‌ای از خانم‌های بچه‌دار به نیت گرفتن فرزندشان از شیر و خلاصه هرکسی به امید و نیتی به مسجد جامع می‌رود.

در مسجد جامع شیراز منبری بلند و بسیار قدیمی با پله‌های متعدد وجود دارد که به منبر امام حسن ( ع) معروف است. روز جمعه‌الوداعی بعد از نماز جماعت و وعظ و سخنرانی عده زیادی از خانم‌ها اطراف منبر جمع می‌شوند. گروهی از دختران دم بخت به نیت باز شدن بخت 3 مرتبه از منبر بالا و پایین می‌روند و معتقدند که با این کار تا 3 روز یا 3 هفته یا 3 ماه بعد به خانه بخت می‌روند.

زنان بی‌فرزند که آرزوی داشتن فرزند دارند, ننی « ننو» کوچک درست می‌کنند و یک عروسک قنداق کرده داخل ننی می‌گذارند و با خود به مسجد می‌آورند و درگوشه‌ای می‌بندند و چند مرتبه ننی را می‌جنبانند و نیت می‌کنند اگر تا سال بعد صاحب فرزندی شوند جمعه آخر ماه رمضان داخل صحن مسجد حلوا بپزند و خیرات کنند.

اما خانم‌هایی که باردار هستند به‌خصوص آن‌هایی که بار اول است مقداری پارچه؛ ریسمان، قیچی، سوزن و انگشتانه‌ای با خود به مسجد می‌آورند و بعد از نماز ظهر و عصر پارچه را می‌برند و رختکی می‌دوزند، چنانچه فرصت نکردند رختک را در مسجد بدوزند چند بخیه به آن می‌زنند و رختک را در خانه می‌دوزند و این رختک را تا زمان تولد فرزندشان نگه می‌دارند و به‌عنوان نخستین لباس به تن نوزاد می‌پوشانند و عقیده دارند با پوشیدن این رختک فرزندشان تا آخر عمر لباس عافیت می‌پوشد و ناخوش و بیمار نمی‌شود.
ترکمن‌ها حداقل یک هفته قبل از حلول ماه مبارک رمضان مقدمات ورود به این ماه پرفیض و برکت را فراهم می‌سازند. خانم‌ها بیشتر از روزهای معمول به نظافت خانه و حیاط منزل می‌پردازند و مردان نیز خواروبار و ملزومات موردنیاز این ماه را خریداری می‌کنند. در بسیاری از مناطق ترکمن نشین، رسم است که زنان و دختران ترکمن آخرین جمعه قبل از حلول ماه رمضان، به شکل دسته جمعی، مسجد محل خود را نظافت کنند. برخی از خانواده‌ها نیز سجاده‌هایی از جنس قالیچه و نمد را که به آن «نماز لیق» می‌گویند، به مسجد محل خود اهدا می‌کنند. رویت هلال ماه رمضان نیز در میان ترکمن‌ها با هیجان خاصی همراه است. آنان عقیده دارند هرکس زودتر از بقیه هلال ماه را ببیند، ثواب بیشتری می‌برد و حتی این موضوع باعث افزایش بینایی‌اش می‌شود. به همین دلیل پیر و جوان سعی می‌کنند برای دیدن هلال ماه، که علامت حلول ماه مبارک است، به بالای ارتفاعات و پشت بام‌ها بروند تا زودتر از دیگران ماه را ببینند. عصر شب‌های آخر ماه شعبان، نگاه اغلب مردم ترکمن به سمت آسمان هنگام مغرب است تا شاید هلال ماه را رویت کنند و فردی که هلال ماه را ببیند یکی از آیات شریفه سوره بقره را قرائت کرده و با خوشحالی و با صدای بلند به دیگران اعلام می‌کند که ماه را رویت کرده است.

یکی دیگر از سنت‌های حسنه ترکمن‌ها پیش از آغاز ماه مبارک رمضان برگزاری مراسم آشتی کنان است؛ به این ترتیب که ریش سفیدان هر محله که به آن‌ها «یاش اولی» می‌گویند، بنا به ابتکار خود، افرادی را که باهم کدورت دارند، بدون اطلاع از یکدیگر برای صرف چای به خانه دعوت می‌کنند و آن‌ها را باهم آشتی می‌دهند.