لطفا از تمام مطالب دیدن فرمایید.
از دماغ فیل افتادن ضرب المثلی که از دیرباز میان مردم رد و بدل می‌شود، به کسی اطلاق می‌شود که به اصطلاح، خودش را بسیار می‌گیرد. یعنی به زبان صریح تر، کسی که از خودراضی باشد و تکبر و خودبینی اش دیگران را آزار دهد، مردم درباره اش می‌گویند «فلانی از دماغ فیل افتاده» مهدی پرتوی آملی، نویسنده و محقق کتاب جامع «ریشه‌های تاریخی امثال و حکم» معتقد است که ریشه این ضرب المثل به زمان حضرت نوح باز می‌گردد داستان از این قرار بود که حضرت نوح که از سوی خداوند مامور می‌شود تا از تمام موجودات کره زمین یک جفت در کشتی معروفش بگذارد تا سیل و طوفان نسل آنان را منقرض نکند، یک روز دید که کشتی پر از فضولات حیوانات شده است. همراهان حضرت نوح گله به نزد پیامبر می‌برند و او هر چه می‌اندیشد برای تخلیه فضولات آن همه حیوان، فکری به ذهنش نمی‌رسد. پس دست به دعا می‌برد و از خداوند می‌خواهد که در این طوفان، آنان را از فضولات و بوی آن نجات دهد. خداوند هم به او دستور می‌دهد که دستی به پشت فیل بزند. حضرت نوح به محض این که دستور را می‌شنود، آن را عملی می‌کند. دستی به پشت حیوان عظیم الجثه یعنی فیل می‌زند و ناگهان از دماغ بزرگ فیل، یعنی خرطومش یک خوک می‌افتد زمین. خوک هم به محض این که پایش به زمین می‌رسد شروع می‌کند به خوردن فضولات و کثافات و کشتی ظرف چند ساعت، مثل روز اول، پاک و پاکیزه می‌شود
در همین هنگام می‌گویند، ابلیس که از پاکیزگی کشتی ناراحت شده بود، دست به پشت خوک می‌زند و ناگهان از دماغ خوک، موشی بیرون می‌جهد. موش شروع می‌کند به خرابکاری و آنقدر به کارش ادامه می‌دهد که نزدیک است کشتی سوراخ شود. خداوند که این را می‌بیند به نوح دستور می‌دهد تا دوباره دستی به پشت شیر بمالد. هنوز حضرت نوح دستش را از پشت شیر برنداشته بود که ناگهان از دماغ شیر درنده، گربه به زمین می‌افتد و به دنبال موش می‌افتد. پس طبق روایات اسلامی سه حیوان پس از طوفان نوح به جهان هستی گام گذاشتند و پیش از آن وجود نداشتند: خوک، گربه و موش
حال ببینیم ارتباط خوک که از دماغ فیل افتاده است چه ربطی دارد به آدم‌های متکبر و از خود راضی مهدی پرتوی آملی در این باره آورده است: «از آنجا که فیل حیوان عظیم الجثه ای است و عظمت و هیبتش دل شیر را می‌لرزاند، لذا آنچه از دماغ فیل افتاده: «حتی اگر خوک مفلوک هم باشد» در مورد افراد خودخواه متکبر معجب مورد استفاده و ضرب المثل قرار گرفته است»
اما به نظر می‌رسد که چهره خود خوک هم در کاربرد این ضرب المثل درباره آدم‌های از خود راضی، بی‌ارتباط نیست. خوک همان طور که همگان می‌دانند دماغی سربالا دارد و چشم‌های ریزش هم طوری است که انگار همیشه از بالا، آن هم از بالای دماغ سربالایش به بقیه چیزها نگاه می‌کند. چنانچه اصطلاح دیگری هم در مورد آدم‌های از خود راضی به کار می‌رود: «طرف چنان دماغش را بالا می‌گیرد و راه می‌رود که انگار»
علی اکبر دهخدا در «امثال و حکم» خود، جلوی ضرب المثل «از دماغ فیل افتاده» فقط نوشته است «بسیار برتن و متکبر است.» احمد شاملو در «کتاب کوچه» یادی از این ضرب المثل نکرده است.
اما جوانان امروز اصطلاحاتی به جای این ضرب المثل به کار می‌برند که در این سال‌ها ساخته شده است «طرف برای خودش پپسی باز می‌کند»، «طرف برای خودش کارت تبریک می‌فرستد»
در «فرهنگ لغات زبان مخفی» نوشته دکتر مهدی سمائی اشاره ای به اصطلاحات جوانان که متضمن این مضمون باشد، دیده نشد.
اما جوانان امروز اصطلاحاتی به جای این ضرب المثل به کار می‌برند که در این سال‌ها ساخته شده است «طرف برای خودش پپسی باز می‌کند»، «طرف برای خودش کارت تبریک می‌فرستد»
در «فرهنگ لغات زبان مخفی» نوشته دکتر مهدی سمائی اشاره ای به اصطلاحات جوانان که متضمن این مضمون باشد، دیده نشد.
تاریخ : یکشنبه 90/3/29 | 9:57 صبح | نویسنده : سیدسعیدبهروزجزین | نظرات ()
لطفا از دیگر مطالب نیز دیدن فرمایید