حسابرسی دقیق و طولانی در قیامت

روز قیامت اصطلاحا یک روز است. اما بواقع زمانی بسیار طولانی است که به حساب زمان، در دنیای ما معادل هزار سال طول می کشد و این از لوازم حساب دقیق قیامت است.

یُدَبِّرُ الْأَمْرَ مِنَ السَّماءِ إِلَى الْأَرْضِ ثُمَّ یَعْرُجُ إِلَیْهِ فی‏ یَوْمٍ کانَ مِقْدارُهُ أَلْفَ سَنَةٍ مِمَّا تَعُدُّونَ(سجده، 5)، از آسمان گرفته تا زمین تدبیر هر کار را مى‏کند، آن گاه در روزى که اندازه‏اش هزار سال از آن سالهاست که شما مى‏شمارید،(همه چیز) به سوى او بالا مى‏رود.

 تَعْرُجُ الْمَلائِکَةُ وَ الرُّوحُ إِلَیْهِ فِی یَوْمٍ کانَ مِقْدارُهُ خَمْسِینَ أَلْفَ سَنَةٍ  فَاصْبِرْ صَبْراً جَمِیلًا «2»؛ بالا مى‏روند ملائکه و روح به سوى خداى تعالى در روزى که مقدارش پنجاه هزار سال است.

از روایات اینطور فهمیده می شود که در قیامت پنجاه موقف حسابرسی وجود دارد که حساب درهرکدام هزار سال دنیوی طول می کشد.امام صادق علیه السلام فرمودند: أَلَا فَحَاسِبُوا أَنْفُسَکُمْ قَبْلَ أَنْ تُحَاسَبُوا- فَإِنَّ فِی الْقِیَامَةِ خَمْسِینَ مَوْقِفاً- کُلُّ مَوْقِفٍ مِثْلُ أَلْفِ سَنَةٍ مِمَّا تَعُدُّونَ ثُمَّ تَلَا هَذِهِ الْآیَةَ فِی یَوْمٍ کانَ مِقْدارُهُ خَمْسِینَ أَلْفَ سَنَةٍ.(امالی مفید، ص 275)

از خود بازرسى کنید پیش از آنکه بازرسى شوید که در قیامت پنجاه ایست است که هر کدام بمانند هزار سال است در شمار سال نزد شما، سپس این آیه را تلاوت نمود.«فی یوم کان مقداره الف سنه مما تعدون»

شاید بعضی گمان کنند که طولانی بودن حساب در روز قیامت به خاطر کثرت جمعیت است در صورتیکه حساب هریک از افراد می تواند همین مقدار زمان ببرد پروردگار می تواند به حساب همه خلایق باهم رسیدگی کند بدون اینکه در حسابها اشتباهی پیش آید و به کسی ستم شود.

از امیرالمومنین علیه السلام سوال شد خداوند در قیامت چگونه به حسابرسی بندگانش می پردازد در حالی که عده آنها بسیار زیاد است حضرت فرمود همانطور که آنها را علی رغم کثرتشان روزی می رساند.(بحارالانوار، ج 7، ص 271) اما حساب هر کسی به تنهایی ممکن است تمام مدت قیامت طول بکشد و این امر به اعمال خودشان بستگی دارد همانطور هم برای بعضی حساب بسیار سریع اتفاق می افتد. هو اسرع الحاسبین؛ خدا سریعترین حسابگران است.(انعام، 62)

مهمترین علت طولانی بودن زمان حساب، دقت در امر حسابرسی است. لِلّهِ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الْأَرْضِ وَ إِنْ تُبْدُوا ما فی‏ أَنْفُسِکُمْ أَوْ تُخْفُوهُ یُحاسِبْکُمْ بِهِ...(بقره، 284)

آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است، ملک خدا است، و شما آنچه در دل دارید چه آشکار کنید و چه پنهان بدارید خدا شما را با آن محاسبه مى‏کند...

إِنَّ السَّمْعَ وَ الْبَصَرَ وَ الْفُؤادَ کُلُّ أُولئِکَ کانَ عَنْهُ مَسْؤُلًا(اسری، 36)؛ به درستى که از گوش و چشم و دل، از همه این اعضا پرسیده شود که صاحب شما با شما چه کرد. وقتی که دل مسئول است برای احساسات و عواطفمان هم باید مورد حسابرسی قرار گیریم .

حتی یک خطور ذهنی نیز (در صورتی که در اختیار انسان باشد) مورد محاسبه قرار می گیرد. هر کلمه ای که گفته شده، خوب یا بد، بیهوده یا ثمربخش، با نیت آن مورد محاسبه قرار می گیرد. اینجاست که فایده سکوت رخ می نماید.                     

قَالَ ص مَنْ صَمَتَ نَجَا:هر کس سکوت کند رستگار است.(روضة الواعظین و بصیرة المتعظین، ج‏2، ص 469)

علت دیگری که زمان طولانی را موجب می شود، همان تجسم ملکوت و باطن اعمال ماست. به نقل روایات مواقف روز قیامت بر روی پل صراط قرار دارد. هر کس به میزان تندی و کندی حرکتش از روی صراط گرفتار زمان طولانی حسابرسی می شود و سرعت افراد نیز به اعمالشان بستگی دارد مثلا کسی که در ادای نماز سستی می ورزیده است در موقف نماز که هزار سال به طول می انجامد بسیار گرفتار و معطل خواهد بود.

این زمان طولانی یک فایده مهم دیگر هم دارد بسیاری از سختی ها و عذابهایی که در مدت حسابرسی قیامت بر مردم وارد می شود کفاره گناهان بعضی مسلمانان شده و سرانجام پاک شده و بهشتی می شوند .

در حدیثی از رسول خدا صلّى اللَّه علیه و اله نقل است که فرمود: اى گروه شیعیان از خداوند بترسید، بهشت از دست شما نمى‏رود اگر چه گناهان شما موجب شود که شما از ورود در آن تاخیر داشته باشید،...

گروهی با شدائد و سختیهائى که در دنیا از سلاطین و حکام مشاهده مى‏کنند و یا بیمارى‏هائى که در بدن آنها پدید مى‏آید گناهان آنها پاک مى‏شود و بدون گناه وارد قبر مى‏گردند. گروهى از آنها گناهانشان در هنگام مرگ با شدت جان کندن پاک مى‏شود، و گروهى گناهکار در وقت احتضار حالتى بر آنها پیش مى‏آید که موجب خوارى و ذلت او مى‏شود خداوند به این سبب گناهان او را مورد آمرزش قرار مى‏دهد.

جماعتى هم گناهانشان باقى مى‏ماند و در هنگام دفن آمرزیده مى‏گردند و پاک مى‏شوند، اما اگر گناهش بزرگ باشد با شدائد و سختى‏هاى روز قیامت پاک مى‏گردد، و اگر گناهانش بزرگ بود او را در طبقه اول دوزخ نگه مى‏دارند. (ایمان و کفر-ترجمه الإیمان و الکفر بحار الانوار، ج‏1، ص: 279)

تامل در زمان طولانی روز قیامت، تحمل سختی ها و شدائد دنیا را برای ما آسان می کند. بزرگترین سختی ها و مصائب دنیا نزد آخرت کوچک و حقیر است. کوتاه بودن زمان دنیا و حقیر بودن مشکلات آن روز قیامت بسیار نمود می کند.

کَأَنَّهُمْ یَوْمَ یَرَوْنَها لَمْ یَلْبَثُوا إِلاَّ عَشِیَّةً أَوْ ضُحاها (نازعات،46) در آن روز که قیامت را مى‏بینند چنین احساس مى‏کنند که گویى توقّف آنها (در دنیا و برزخ) جز عصر گاهى یا صبحگاهى بیشتر نبوده است.

کسانی که در هنگام شدائد زندگی به عدالت خداوند شک می کنند و به خدا اعتراض می کنند، باید به کوتاه بودن حیات دنیوی و طولانی بودن قیامت بیندیشند تا از شدائد دنیا توشه ای برگیرند برای سختی های قیامت. خداوند دنیا و آخرت ما را با هم یک جا می بیند حال آنکه ما جز مصلحت دنیا چیز دیگری نمی بینیم.