@@@وطنم جزین@@@

آنچه باید در مورد هرس انگور بدانیم

هرس انگورتعریف : هرس عمل بریدن یا قطع کردن قسمت هایی از اندام گیاهان بر اساس فرمول و هدف معینی است که با این عمل در  رشد ،قدرت رویشی ،زایشی درختان و آرایش آنها دخالت می نماید که در نتیجه مقدار محصول افزایش یافته و گیاه بنحو صحیح و دلخواه پرورش می یابد. 

اهمیت و نتایج هرس

1- افزایش عمر درخت                        

-2افزایش میزان محصول  

3-ایجاد فرم و اسکلت مطلوب  

4-جوان کردن درختان مسن

5-افزایش کیفیت میوه      

6-جلوگیری از ریزش میوه

 هرس میوه

بوته مو یکی از هرس پذیر ترین درختان میوه بوده که به دلیل رشد سالانه می بایستی همه ساله هرس شود و در موقع هرس بیش از 80 % از شاخه های آن حذف می گردد.به همین دلیل اصطلاحی است که می گوییم ) قیچی باغبانی کلید رمز برداشت انگور است (یعنی هرس مو از همه عملیات باغی مهمتر است.منظور از هرس انگور ،کم کردن تعدادی از شاخه های اضافی و غیر بارور و کوتاه نمودن بقیه آنها می باشد ، بطوریکه تعادل بین ریشه و اندامهای هوایی برقرار گردد ، تا در ادامه آن بتوان میوه ی کافی با کیفیت بالا بدست آورد و همچنین زمینه رشد را که تامین کننده ی میوه سال آینده است ، فراهم ساخت . برای هرس گیاه ، بطور کلی می بایستی به دو مطلب مهم توجه کرد .یکی شکل دادن به درخت و دیگری کنترل محصول ، بگونه ای که میوه در تمام قسمت های آن پخش شود .البته ، در دیگر درختان میوه این دو عمل مهم بطور همزمان انجام می شود ، اما در مو کاملا جدا از یکدیگر صورت می پذیرد.زیرا سیستم های مختلفی برای پرورش مو وجود دارد که برای هر سیستم می بایستی هرس ویژه ای را اعمال کرد .بطور کلی هرس صحیح ، علاوه بر تنظیم مقدار محصول سالانه ،کیفیت میوه را بالا می برد . قسمت های مختلف بوته انگور که می بایستی برای تربیت و هرس باروری مورد توجه قرار گیرند  عبارتند از 1- تنه2- شاخه های اصلی3- تاج شاخه های قدیمی  4- شاخک ها 5- شاخه های رسیده6- شاخه های جانبی و پراکنده 7-  شاخه های میوه دهنده 8-  گره ها  9- جوانه ها 10- پاجوشها 11- ساقه جوشها.

فصل هرس در بوته مو :عملیات هرس بوته ی مو ، بطور معمول در دو فصل اجرا می گردد1- هرس خشک ( زمستانه )که همان هرس بهره برداری بوده که در دوره ی استراحت گیاه و در زمستان صورت می پذیرد2-  هرس سبز ( تابستانه )که همان هرس مکمل هرس زمستانه بوده و در دوره ی فعالیت بوته مو یعنی در تابستان انجام  می گیرد. هرس زمستانه ( خشک) عبارتست از حذف شاخه های خشکیده ی ضعیف و بیمار و یا شاخه های بارده همان سال و باقی نهادن شاخه های مناسب با تعدادی معینی جوانه بر روی آنها ، بطوریکه این جوانه ها بتوانند در سال زراعی بعد ، باردهی بوته را تامین کنند.هرس تابستانه ( سبز = تر(این نوع هرس را می توان کامل کننده ی هرس خشک دانست ، چرا که این عمل باعث توزیع صحیح و منظم مواد غذایی در اندام های گیاه می شود .این هرس ، هنگامی بر روی بوته مو انجام می گیرد که جوانه ها شروع به رشد کرده باشند . این هرس را می توان در تمام فصل رشد ادامه داد.  قسمت های مختلفی که هرس سبز بر روی آن انجام میگیرد ، عبارتند از : جوانه ها ، شاخه ، برگ و خوشه. 

انواع هرس خشک :

     الف )- هرس فرم دهی

    ب )- هرس باردهی 

  الف )- هرس فرم دهی : از سال اول کاشت نهال در باغ تا سال شروع بار دهی ، نهال های کاشته شده بر حسب شرایط آب و هوایی و نوع خاک و نوع سیستم ( انواع سیستم ایستاده روسیمی ، سیستم پاچراغی و سیستم خزنده ) هرس فرم می شوند .با انجام این هرس اسکلت مو شامل : تنه و بازوها و شاخه های میوه دهنده در طول سه سال پرورش ، در محل مناسب خود تعیین و تربیت می یابند ، بطور کلی قبل از شروع باردهی انگور ، اندام درختچه مو بایستی در طول سه سال فرم دهی کاملا تشکیل شده باشد.

ب- هرس باردهی در انگور: از سال چهارم(پس از تشکیل اسکلت و اندام مو با هرسهای فرم دهی در سه سال قبل ) بار دهی مو شروع و همه ساله هرس باردهی در تاکستان انجام می گردد .این هرس را پس از خزان نمودن برگها در پاییز تا قبل از باز شدن جوانه ها در بهار می توان انجام داد .در مناطق سردسیر بهتر است پس از سپری شدن یخبندان زمستان و در بهار انجام گیرد.لذا در هنگام هرس ، هرس کار باید سه هدف عمده را مورد توجه قرار دهد. 1- برداشت حداکثر محصول در همان سال2- پیش بینی و تامین شاخه ها ی چوب و جوانه های ذخیره برای سال آتی 3-بالا بردن عمر تاک.

اصول کلی در هرس انگور ( هرس باردهی)

1- باید توجه داشت که برداشت محصول با کمیت و کیفیت مطلوب از یک تاکستان ، به باقی گذاشتن تعداد زیاد جوانه های بارده ارتباط نداشته بلکه به طرز تقسیم و توزیع این جوانه ها بر روی قسمت های مختلف شاخه های مو بستگی دارد2-مو درختچه ای است که جوانه های بارده (مولد خوشه انگور)را بر روی شاخه های یکساله تولید می کند و    باردهی این جوانه ها در اکثر ارقام انگور هنگامی که شاخه های یکساله بر روی شاخه دو ساله قرار گرفته باشند بیشتر خواهد بود 3- چون  شاخه ها و بازوهای پیر ( 8- 5 سا له ) بتدریج تاثیر خود را در کمک به باردهی جوانه ها عملا از دست میدهند ، لذا بایستی با حفظ تناسب بین شاخه های یکساله و چند ساله ( بر اساس قدرت مو ) آنها را حذف و جهت تجدید این بازوها از نرکهای قوی ( شاخه های یکساله  ای که از شاخه های چند ساله روئیده اند و جوانه های آن بارده نمی باشند ) که در پایین بازوها و در روی تنه مو تشکیل می شود ، استفاده نمود 4- در یک شاخه یکساله باردهی جوانه ها به ترتیبی که بر روی شاخه قرار دارند نسبت به واریته ها فرق داشته بطوریکه در بعضی از ارقام انگور جوانه ها ی پایین ، و در عده ای جوانه های نسبتا بالا بارده هستند .بطور کلی اولین و دومین جوانه های تحتانی شاخه یکساله مثل شانزدهمین تا هیجدهمین جوانه بالایی با آنکه کم و بیش بارور می شوند،علیهذا مانند جوانه های سوم تا شانزدهم از پایین به بالا کاملا بارده نخواهند بود و در بین جوانه های سوم تا شانزدهم جوانه های وسطی هر شاخه معمولا بارده تر از سایر جوانه هامی باشند که البته بر حسب رقم و نوع انگور متفاوت خواهد بود 5- مهمترین عمل هرس انگور تعیین و نگهداری جوانه های لازم بر روی هر پایه مو می باشند .عوامل محیطی ، ارقام انگور با مختصات مربوطه ، سن بوته مو ،تعداد درخت در هکتار ، سیستم هرس قبلی ، روش های به زراعی هر کدام از عوامل مذکور به سهم خود نقش اساسی را در تعیین   تعداد جوانه لازم پس از هرس به عهده خواهند داشت .  

شدت هرس بوته های مو: بطور کلی شدت هرس بر حسب نوع رقم ، محل کاشت و رشد بوته ، کاملا متفاوت خواهد بود .در مورد چگونگی شدت هرس بوته های مو ، می بایستی به نکات ذیل توجه داشت 1- تاثیر هرس در چگونگی قدرت رویشی بوته ی مو2-  تاثیر مقدار میوه در رشد بوته 3-  تاثیر هرس در مقدار محصول سالانه ی بوته مو .   مقدار میوه و میزان شاخه های هرس شده  هر کدام به تنهایی و یا همراه با یکدیگر ، اثری فوق العاده در رشد بوته دارند.بدین ترتیب که هر چه هرس شدیدتر و یا مقدار میوه سالانه زیادتر باشد ، رشد بوته کمتر خواهد بود .بعبارتی دیگر  رشد بوته ی مو با شدت هرس و مقدار زیاد میوه ، نسبت معکوس دارد. شدت هرس سالانه ی مو را میتوان به هرس کوتاه ، هرس بلند و هرس مختلط تقسیم کرد :

سیستم های مختلف هرس باردهی در انگور

1-هرس کوتاه ( شدید )این نوع هرس در بعضی از واریته هایی که فقط جوانه های پایینی بارده میباشند)مانند عسگری( انجام می گیرد و چون تمامی شاخه ها هرس میشوند )دو یا سه چشمی ( لذا این نوع هرس بسیار آسان بوده و به کارگر مجرب نیاز نمی باشد .از معایب این هرس استفاده از  پنج تا ده درصد ظرفیت و قدرت باردهی درخت می باشد  و در واقع محصول را شدیدا محدود و موجب از بین رفتن مقدار زیادی از توان مو خواهد شد .بطور کلی هرس کوتاه بیشتر در خاکهایی که فقیر و سبک و مرطوب بوده و ارقام انگور ضعیف در آنها کشت گردیده است مورد استفاده قرار می گیرد .در این هرس تعداد 2 تا 3 جوانه بر روی شاخه نگهداری و بقیه حذف می شود2- هرس بلند ( خفیف)   این نوع هرس بر عکس هرس کوتاه برای ارقامی از انگور که جوانه های بارده آنها در قسمتهای فوقانی شاخه های سال قرار گرفته باشند و معمولا رقمی قوی بوده و با تراکم در واحد سطح کشت گردیده و خاک باغ نیز بسیار قوی باشد توصیه می گردد.از معایب این سیستم هرس این است که به علت کمبود چوب و شاخه های جایگزین (ذخیره برای سال بعد) از مقدار محصول سال بعد کاسته خواهد شد و همچنین با انجام این هرس بازوها و تنه سریعا طویل گشته و طبعا با انجام هرس بر روی تنه و بازوهای چند ساله زخمهای عمیق و بزرگی را ایجاد می کند که ترمیم آنها برای بوته مو بسیار مشکل خواهد بود .در این سیستم هرس تعداد چهار الی دوازده  جوانه)بسته به واریته انگور( بر روی شاخه نگهداری می شود 3-هرس مختلط ( آمیخته)این نوع هرس که در واقع ترکیبی از دو هرس قبلی کوتاه و بلند می باشد به نظر بیشتر متخصصین ، بهترین نوع سیستم هرس برای تمامی ارقام انگور کشور مان می باشد ، زیرا در این سیستم وظائف شاخه ها کاملا از هم مجزا می باشند . بدین معنی که شاخه های کوتاه برای ذخیره شاخه و میوه سال بعد و شاخه های بلند به منظور تامین محصو ل در همان سال طوری تنظیم شده اند که بر روی بازوها ، یک شاخه بلند به همراه یک شاخه کوتاه حلقه های مثمره را تشکیل می دهند.

با انجام این هرس از حداکثر قدرت ظرفیت مو استفاده می گردد و برای تمام ارقام انگور و در هر اقلیمی و با توجه به هر شرایطی قابل اجرا خواهد بود . در این نوع هرس یک شاخه با 6 الی 8 جوانه جهت تولید انگور و یک شاخه با 2 جوانه جهت تولید شاخه و میوه سال بعد تواما در کنار هم نگهداری می شوند و بر روی هر پایه ممکن است بر حسب واریته انگور و قدرت بار دهی چندین حلقه بارده یا مثمره (شاخه بلند+شاخه کوتاه )ایجاد نمود .بطور کلی این هرس به تقویت کلی پایه های مو کمک بیشتری کرده و ظرفیت تولید محصول را بالا می برد و تعداد جوانه های بارده به 2 برابر افزایش می یابد بطوریکه با انجام این سیستم هرس ، عملکرد در واحد سطح را تا 2 برابر می توان افزایش داد .

در مورد هرس و تربیت اکثر درختان پرورشی الگوهای متعارف و علمی موجود میباشد. متاسفانه در مورد درختان انار الگوی متعارف و ثبت شده ای جهت تربیت و هرس آنها در دسترس نمیباشد، با توجه به تجربه عملی ما و تبعیت از الگوی معماری 1000 درخت در هکتار، هرس و تربیت اسکلت درختان متاثر از این نوع معماری خواهد بود. انار درختی است که در سالهای اولیه پس از کاشت رشد سریعی داشته و در صورت برخورداری از شرائط مناسب از سال سوم به بار مینشیند. تولید پاجوش فراوان از ویژگیهای این درخت است، مراقبت از فرم گیری صحیح اسکلت این درخت در سالهای اولیه و حذف مستمر پاجوشها و شاخه های نرک و سربرداری از درخت در سالهای پس از بلوع ، جهت ممانعت از رشد طولی درخت و توجه به آفتاب سوختگی محصول از نکات مهم در موضوع هرس درختان انار میباشد.

هم اکنون در باغات قدیمی درختان انار با ارتفاع 5 متر و تاج گسترد دیده میشود که تراکم درخت در هکتر را به حدود 600 درخت محدود کرده است، در حالیکه ما از الگوی حدود 1000 درخت در فواصل 2×4 پیروی کرده و این خود مستلزم اتخاذ نوعی از هرس و فرم دهی اسکلت درختان انار میباشد، بگونه ای که ضمن حفظ اسلوب صحیح و انتقال نور کافی به تاج درختان و رسیدن به عملکرد بهینه محصول، امکان تردد تراکتور در بین ردیفها و انجام عملیات لازم میسر باشد. لذا قبل از هر کاری باید تصویر روشنی از اسکلت نهایی درخت و نحوه گسترش تاج درخت در فضای بین ردیفها و حداکثر ارتفاع مجاز درخت در ذهن داشته باشید.

در باغداری نوین توجه به مکانیزاسیون و کاهش هزینه های کارگری از نکات اساسی در تربیت درختان است. واقیت این است که در اقلیم گرم ایران با شدت تابش بالا آفتاب سوختگی میوه انار از معضلات دایر در باغات انار میباشد. چاره این معضل حفاظت از میوه ها در سایه انداز شاخ و برگهای درخت میباشد. مسئله ای که ضمن جلوگیری از تبخیر آب موجود در میوه از آفتاب سوختگی پوست آن نیز جلوگیری میکند، تراکم بالای درختان و فاصله کاشت نزدیک آنها از عوامل کاهش این خسارت میباشد. اما یک سوال اساسی در اینجا مطرح است که چگونه باغات انار را طراحی و به چه شکلی اسکلت درختان را تربیت کنیم تا ضمن حفظ حداکثر پوشش میوه ها بیشترین نور به تاج درخت وارد شده و همچنین امکان تردد تراکتور نیز در بین ردیفها میسر باشد؟

پیشنهاد ما استفاده از الگوی متقارن ستاره برای تربیت اسکلت درختان است. بهتر است تنه اصلی را روی یک تنه تربیت و از ارتفاع 70 سانتی سه شاخه اصلی را با زاویه مناسب در مسیر فضای بین ردیفها تربیت کنید. حفظ تقارن دو سویه اسکلت درختان در دو جهت از الزامات این معماری میباشد. برای روشن شدن مطلب به شکل روبرو دقت و به تقارن دو سویه آنها توجه کنید.
میتوانید تنه اصلی درخت را بصورت سه شاخه تربیت کرده و با ایجاد زاویه مناسب شرایط رشد طولی درخت در سه جهت مناسب را فراهم کنید. ارتفاع تاج درخت نباید بیش از سه متر باشد و شاخه های فرعی نباید بیشتر از شعاع 1.5 متری درخت گسترش یابند. اگر به شکل روبرو توجه کنید متوجه ورود نو به تاج درخت از چند جهت میشوید ضمن اینکه پوشش مناسب شاخ و برگ درخت و همپوشانی با رختان مجاور سطح سایه انداز مناسب برای حفاظت از میوه ها را گسترش میدهد.
عرض تراکتور باغی حدود 1 متر میباشد و در صورت گسترش تاج تا شعاع 1.5 متری فضای لازم برای تردد آن فراهم میاید. نکته ظریف اینکه تاج درخت از ارتفاع 1.5 متر به بالا شکل گرفته و در ذیل فضای درختان امکان تردد تسهیل میگردد.
با سر برداری و هرس مستمر امکان گسترش تاج درخت به شعاع بیش از 1.5 متر و ارتفاع بیشتر از 3 متر را ندهید. زیرا موجب همپوشانی کامل و کاهش ورود نور به درخت میگردد. افزایش سطح سایه انداز بصورت کامل امر مطلوبی نیست، گرمای نهفته در خاک نیازمند جابجایی و تعادل است، باید فضای خالی بین درختان برای جابجایی این هوای گرم باشد در غیر اینصورت هوای گرم برخاسته از خاک در درون تاج درخت به دام افتاده و موجب افزایش تعرق درخت میگردد.
درختان با ارتفاع زیاد عملا برداشت محصول را با مشکل مواجه و عملیات بهورزی بر روی درخت را ناممکن میسازند. هزینه های کارگری چیدن محصولات از درختان با ارتفاع زیاد بعضا تا سه برابر شرائط عادی افزایش میابد. علاوه بر آن دوران چیدن و دپوی فله ای و سنتی محصول سرآمده و میوه انار باید با دقت چیده و درون بسته بندی مناسب روانه بازار یا سردخانه شود. این موضوع لزوم جلوگیری از افزایش ارتفاع درخت را ضروری میسازد حداکثر ازتفاع مقبول درختان انار در شرائط معماری نوین 3 متر میباشد.

حال که تصویر روشنی از اسکلت نهایی درختان در ذهن دارید زمان آن رسیده قیچی یا اره باغبانی را به دست گرفته و نسبت به هرس و تریت اولیه نهالهای کاشته شده اقدام کنید.
نهالها را تا سال سوم پس از کاشت به حال خود رها کنید در اواسط تابستان یا پائیز کار هرس نهالهای جوان را آغاز و بگونه ای عمل کنید که تا اواخر پائیز عملیات هرس و تربیت درختان به پایان رسیده باشد. هرس درختان در فصل سرما آسیب پذیری درخت را افزایش و فرصت بازسازی درخت را محدود و بر عملکرد درخت در سال بعد اثر مفی دارد، پس قبل از شروع زمستان به کار هرس خاتمه دهید.

شاخه های اضافی میباید از قسمت انتهایی و از محل اتصال به طوق ریشه حذف شود از اینرو ابتدا خاک اطراف درخت را کنار زده و محیط طوق درخت را تمیز کنید. سپس شاخه اصلی درخت را با دقت انتخاب کنید، اگر قصد تربیت تک تنه درخت را دارید شاخه ای را که قسمت بالای آن حداقل 3 انشعاب فرعی وجود دارد انتخاب و بقیه شاخه ها را حذف کنید.
درختان انار بیشتر بشکل چند تنه تربیت میشوند اگر مایل به استفاده از این فرم هستید و یا ایجاد فرم تک تنه را مشکل میبینید، ابتدا سه شاخه اصلی را که از زاویه مناسب نسبت به هم برخوردار هستند و از تقارن کامل با درختان هرس شده مجاور برخوردارند، انتخاب و بقیه شاخه ها را از محل طوق جدا کنید.

تنه باقیمانده را از محل طوق ریشه تا محل انشعاب تاج بدقت از هرگونه جوانه برگ یا چوب تمیز کنید، توصیه میشود برای اینکار از اره باغبانی استفاده و برای جلوگیری از سبز شدن مجدد جوانه ها از محل برش، اره را کمی به داخل تنه فرو برده و جوانه ها را بصورت دل بر از محل شاخه جدا کنید. جدا کردن اینگونه تنه جوشها از محل تنه اصلی برای سالیان متوالی باید ادامه یابد تا هیچکونه خللی ناشی از ایجاد شاخه های بر هم زننده فرم تنه بوجود نیاید.
استفاده از رنگ غلیظ یا چسب پیوند برای ترمیم محل های برش و جلوگیری از هوازدگی شاخه ها موثر است. پس از اتمام هرس درخت، خاک برداشته شده از دور طوق را برگردان کنید و چوب بلندی را بعنوان قیم محکم در خاک فرو برده و توسط یکی از ترکه های هرس شده، درخت را با قیم مهار کنید. این کار به جهت جلوگیری از شکستن شاخه ها در برابر باد ضرورت دارد.

درختان هرس شده جهت حفظ اسکلت اولیه به مراقبت فراوان نیاز دارند. با شروع بهار احتمالا پاجوشها و تنه جوشهای فراوانی از محلهای برش در روی تنه اصلی رشد خواهد کرد در اوائل دوره رشد این جوانه های تازه روئیده و نرم را از شاخه ها جدا کنید تا توانایی درخت معطوف به رشد تنه اصلی شده و شکل اسکلت آن حفظ شود. شاید مجبور باشید این کار را در سال اول 2 یا سه نوبت تکرار کنید! چاره ای نیست، پاجوش فراوان خصوصیت درخت انار است، مراقبت کنید محل جوانه های بریده شده عامل طغیان شته نشود. برای سال اول و دوم پس از هرس اسکلت حذف مستمر پاجوشها اجتناب ناپذیر است اگر در این مورد کوتاهی کنید درخت خود را به شما تحمیل خواهد کرد و وارث اسکلتی بد فرم و ناسازگار با طرح اولیه خواهید شد. در مورد تربیت اسکلت درخت جدی و پیگیرانه عمل کنید، نتایج آنرا در سالهای بعد خواهید دید.

مراقبت سالیانه از اسکلت درختان یکی از موضات اساسی در مدیریت باغات انار میباشد. توجه داشته باشید اگر موفق به تربیت صحیح درختان نشوید با توجه به تراکم بالای درختان و فواصل 2 متری درختان در ردیف احتمالا شاخه ها برای رسیدن به نور بیشتر بصورت عمودی رشد میکنند. تمرکز درخت بر افزایش جوانه های چوبی عملا فرآیند زایش درخت را تحت تاثیر قرار میدهند توجه داشته باشید شیره گیاهی تمایل و گرایش زیادی به سرشاخه ها دارد و از اینرو نوک درختان همواره از فعال ترین قسمتهای درخت محسوب میشود. با رعایت موارد گفته شده و پیگیری مستمر هرس اسکلت شاخه ها را به مسیر مناسب هدایت و اسکلت الگو را تثبیت کنید.
برای رسیدن به فرم صحیح تربیت درختان بر اساس الگوی ستاره پیشنهاد شده، تمرکز خود را بر تنک کردن مرکز تاج درخت جهت رسیدن نور کافی و سربرداری سالیانه به منظور حفظ ارتفاع درخت و سبک کردن شاخه های جانبی جهت ممانعت از تراکم شاخه ها در فضای درختان مجاور قرار دهید. حفظ زاویه مناسب سه شاخه اصلی از اهمیت اثر گذار برخوردار است. در فرم تک تنه زاویه سه شاخه اصلی نسبت به خط افق را بین 45 تا 60 درجه اختیار کنید تا قبل از گسترش تاج درخت در فضای بین ردیفها سه شاخه اصلی ارتفاع لازم را از زمین پیدا کند و امکان تردد نیروی کار و ماشین آلات در ذیل سایه انداز شاخه ها فراهم شود. اگر درخت را با اسکلت سه تنه تربیت میکنید سه شاخه اصلی باید با زاویه حدود 60 درجه نسبت به افق گسترش یابد.
در تصویر فوق فرم صحیح اسکلت سه تنه یک درخت انار را مشاهده میکنید. این درخت از هرس اسکلت مخصوص باغات سنتی برخوردار است حجم درخت بزرگ بوده و تراکم آن حدود 500 درخت در هکتار است. این درخت ضمن دریافت نور کافی از چند جهت پوشش مناسبی برای میوه ها در سایه انداز شاخ و برگ ایجاد کرده است، این درخت با توجه به هرس و رسیدگی مناسب نزدیک به 70 کیلو انار را در زیر شاخ و برگ خود پنهان کرده است. زاویه سه شاخه اصلی حدود 45 درجه نسبت به افق است که باعث افزایش فضای بین ردیفها به 6 متر میشود.

تردید نداشته باشید هرس کار ظریف و پیچیده ای است. برای افزایش توانایی خود در این امر باید دانسته های خود را در عمل به آزمون بگذارید و مرحله به مرحله پیش بروید و تجربه فراوان بیاموزید تا نتیجه موثری از آن حاصل کنید.
اکنون بهتر است دانسته های خود در مورد درخت انار و قسمتهای مختلف آن ارتقاء دهید. در مورد هرس این درخت باید بانید چه قسمتهایی از درخت را چه زمانی و به چه صورت از درخت جدا کنید، در واقع باید بدانید چه قسمتهایی باید حتما از درخت جدا شده و چه اعضایی از درخت را نباید به هیچ عنوان هرس کنید. این موضوع مستلزم شناخت دقیق و عینی اعضاء یک درخت انار میباشد.

در شکل روبرو همان اسکلت سه شاخه را مشاهده میکنید، به نامگذاریهای قسمتهای مختلف دقت کنید آنچه که بیشتر اهمیت دارد درک صحیحی از پاجوشها، شاخه های نرک، شاخه چوبی یا همان جوانه چوب، جوانه های گل، مهمیز یا میخچه، جوانه های انتهایی و کنده نابجای داخل تاج میباشد.

هرس درختان انار در اوائل بهار، اواسط تابستان و اوائل زمستان انجام میشود. اما پیشنهاد ما انجام هرس درختان در اوائل تابستان پس از تکمیل گل دوم و اواخر پائیز پس از برداشت محصول است. تنها در سه سال اول پس از هرس اولیه درختان بهتر است در اوائل بهار نسبت به جدا سازی پاجوشها و تنه جوشهای سبز شده که در این مقطع از اعضای نرم درخت محسوب میشوند اقدام تا درخت اسلوب اصلی خود را حفظ کند.

پاجوش ها و تنه جوشها از اجزاء هستند که باید بطور مستمر از درخت حذف شوند. در سه تا چهار سال پس از هرس اولیه باید با مراقبت مستمر نسبت به حذف آنها اقدام کنید، پاجوشها ممکن است در سالیان اولیه در طی یک دوره رشد چند بار بر روی درخت رویش کنند. شما نیز میباید بطور مستمر آنها را حذف کنید مسامحه در این مورد بر رشد اسکلت اولیه اثر منفی داشته، فرم و اسکلت درخت را بر هم میزند. همراه با بلوغ درخت از سال ششم به بعد رویش پاجوشها کمتر شده و در نهایت قطع میگردد. تنه اصلی درخت تا ارتفاع حدود 70 سانتیمتری باید از هر گونه تنه جوش پاک شود تا هیچ انشعاب جدیدی پائینتر از محل سه شاخه اصلی درخت رویش نکند.

کندهای نابجای داخل تاج از دیگر اجزاء است که برای حفظ اسکلت درخت میباید حذف شوند. پس از هرس اولیه و فرم گیری درخت شاخه هایی در وسط تاج یا در مسیر نابجا رویش کرده و بهر دلیل ماندگار شده اند بگونه ای که در صورت عدم حذف خود تبدیل به شاخه اصلی شده و فرم الگو را بهم میزنند. حذف این تنه های نابجا برای مراقبت از الگوی نهایی لازم بوده در غیر اینصورت ساختار درخت تغییر کرده و تاج درخت کروی میگردد و قابلیت نفوذ نور به تاج درخت محدود میشود.

نرکها شاخه های چوبی هستند که بصورت عمود از روی شاخه های فرعی رشد میکنند. این شاخه های چوبی فاقد جوانه گل بوده و باروری ندارند. از آنجا که جوانه گل انار بر روی شاخه های یک تا چهار سال میرویند با دقت در شاخه های فرعی عمودی که فاقد گل میباشند میتوان نرکها را شناسایی و حذف نمود اواسط تابستان و پس از تکمیل گل دوم بهترین موقع برای شناسایی نرکها و حذف آنها میباشد.

شناسایی شاخه های نرک و حذف آنها به دقت ویژه ای نیاز دارد اینگونه شاخه ها اصولا باروری بسیار ضعیفی داشته و در عوض بسرعت رشد و از تاج درخت خرج میشوند. یکسال پس از رشد این نرکها بهترین زمان شناسایی و حذف آنهاست در صورت تاخیر شاخه های فرعی منشعب شده از این نرکها افزایش یافته و کار حذف آن و هرس درخت را مشکل میکند. توجه داشته باشید گسترش شاخه های نرک و شاخه های فرعی آن عملا بر قابلیت باروری درخت تاثیر سو دارد. استفاده از نرک برای قلمه گیری نیز منجر به تولد درختی افراشته و با باروری ضعیف خواهد شد درختان نابارور معروف به درخت نرک انار محصول همین نوع قلمه ها میباشند.

میخچه ها محل تشکیل گل و نهایتا میوه درخت میباشد. طول میخچه ها حدود 1 تا 20 سانتیمتر بوده و جوانه های گل بصورت منفرد، مزدوج و یا فراهم بر روی این شاخه های باریک رشد میکنند. میخچه ها را به هیچ عنوان نباید هرس نمود احتمال باردهی میوه بر روی میخچه ها تا سال سوم پس از رویش وجود دارد.

جوانه های انتهایی از اجزاء دیگر درخت بوده که در کار هرس اهمیت اساسی دارد. جوانه های انتهایی فعالیت زیادی دارد و بسته به غلظت شیره گیاهی رفتار متفاوتی از خود بروز میدهند. در شرائط غلظت حداکثری این جوانه ها تبدیل به جوانه چوب شده سرشاخه ها تولید میکند و در شرائط غلظت متوسط تولید جوانه برگ و یا میخچه های بار دهنده میکند. و در شرائط غلظت ضعیف شیره گیاهی بصورت ترکه های لخت و باریک و نیمه خشک بر روی درخت باقی میماند که در فرآیند هرس باردهی باید از روی درخت حذف شوند. مصرف فراوان کودهای ازته در اوائل دوره رشد افزایش غلظت شیره را بدنبال داشته و نهایتا رشد فراوان سر شاخه ها و خشبی شدن آن و نهایتا کاهش گلدهی را در پی خواهد داشت.

هرس تابستانه یا هرس سبز یا همان هرس باردهی به منظور هدایت درخت برای تولید جوانه های جانبی و رویش جوانه گل و برگ بروی آنها در اواسط تابستان انجام میشود. این نوع هرس از اوائل مرداد ماه و پس از کامل شدن گلهای دوم انار آغاز و میتواند تا اواخر پائیز ادامه یابد. در این هرس علاوه بر حذف پاجوشها، تنه جوشها، نرکها، شاخه های خشک شده و بیمار، نسبت به قطع سرشاخه های جوبی و حذف جوانه انتهایی اقدام میکنند. افزایش رشد جوانه های جانبی در ذیل نقطه قطع شده و تحریک درخت به تولید جوانه جانبی جدید از تایج این هرس میباشد. به این عمل در اصطلاح دستک سازی میگویند.

پس از برداشت محصول در اواسط پائیز و شروع خزان درخت زمان مناسب تا قبل از سرد شدن هوا برای انجام هرس فرم یا همان هرس سیاه را در اختیار دارید. تاکید ما این است که این هرس را حتما تا قبل از بخواب رفتن کامل درخت به اتمام برسانید. در هرس فرم نیازمند سربرداری و کاهش قابل ملاحظه حجم درخت میباشید از اینرو انتقال این هرس به اواسط زمستان و همزمان با شروع فعالیت درخت بر رفتار آن اثر معکوس گذاشته و باردهی سال آتی را تحت تاثیر قرار میدهد. پس هرس فرم را تا شروع زمستان تکمیل کنید و اجازه دهید درخت فرصت ترمیم و سازگاری با فرم جدید را داشته باشد.

در زمان هرس سیاه ضمن حذف همه موارد قابل حذف از روی درخت تاکید بر حفظ اسکلت اصلی و مراقبت از ارتفاع مناسب درخت است. حذف کنده های نابجا درون تاج و کنده های جانبی نابجا از موارد اصلی جهت حفظ اسلوب درخت میباشد. استفاده از ابزار مناسب در این خصوص بر خزینه ها و زمان عملیات اثر گذار میباشد، قیچی های تلسکوپی پنوماتیک جدید توان قطع شاخه های کلفت انار را با استفاده از توان الکتریکی در ارتفاع زیاد دارد.

در مورد حذف جوانه انتهایی دقت ویژه داشته باشید. چنانچه قصد کنترل ارتفاع درخت از طریق سربرداری سراسری را در زمان هرس فرم دارید، حذف جوانه های انتهایی و جوانه های چوبی در هرس تابستانه را به شاخ هایی که در هرس فرم حذف نمیشوند محدود نمائید.

هرس یک امر کاملا حرفه ای است و به تجربه فراوان نیاز دارد. هم اکنون در مناطق هرس کاری تیمهای هرس عموما غیر حرفه ای و متشکل از کارگران متفرقه دست به کار هرس گروهی درختان در مقاطع تابستان و زمستان میباشند. این رویه هرچند خود یک گامی به جلو محسوب میشود لاکن به جهت عدم شناخت علمی از موضوع هرس و فقدان یک سیستم تخصصی، درصد خطای عملیات این گروهها بالا بوده و باغداران اطمینان چندانی به عملکرد این گروهها ندارند.
از اینرو به جهت کوچکی عمده باغات انار کشور هرس بمرور توسط مالکین انجام و تجربه ایشان عموما در محدوده باغات شخصی محدود و متمرکز میباشد. توصیه ما این است که خود در مورد هرس بیاموزید و تجربه کنید و در مورد واگذاری کار هرس به دیگران بسیار حساس بوده و در موقع عملیات خود بر کار این افراد نظارت کنید.

تشکیل شرکتهای تخصصی از طریق نظام مهندسی کشاورزی جهت ارائه خدمات نوین فنی در امور باغات از جمله مدیریت هرس باغات انار از ضرورتهای انکار ناپذیر در مدیریت کلان باغات کشور میباشد. متاسفانه فقدان خلاقیت در مدیریت کلان این بخش استفاده از ظرفیتهای نظام مهندسی کشاورزی کشور را تا حد مشاوره و گرفتار آمدن در امور اداری و جاری تنزل داده است

سیزدهم رجب

 

میلاد امام علی(ع)آغازگر اشاعه عدالت و مردانگی و معرف

والاترین الگوی شهامت و دیانت، بر عاشقانش مبارک باد . . .

گل نرگس

ای مظهر تمام زیباییها

ای گل نرگس سالهاست که انتظار تو را می کشم.

 من همراه با آسمانها و زمین دعای فرج تو را می خوانم ،

تا شاید ظهور کنی و مرهمی بر این دل زخم دیده از روزگار بی انصاف باشی

 آخه میدونی مولا ی جان خیلی از این زمونه پست دلم به درد اومده

 و در تنهایی خودم با تو نجوا می کنم

و به نمازت می ایستم و در سجده عاشقی با تو نجوا می کنم.

و اشک ریزان فرج تو را از خداوند می خواهم.

ای گل زهرا بیا و درد دل ما را دوا کن.

که ما برای دیدنت بی قراریم

« یک روز کارمند پستی که به نامه‌هایی که آدرس نامعلوم دارند رسیدگی می‌کرد متوجه نامه ای شد که روی پاکت آن با خطی لرزان نوشته شده بود نامه‌ای به خدا !
با خودش فکر کرد بهتر است نامه را باز کرده و بخواند . در نامه این طور نوشته شده بود : خدای عزیزم بیوه زنی هشتادوسه ساله هستم که زندگی ام با حقوق نا چیز باز نشستگی می‌گذرد . دیروز یک نفر کیف مرا که صد دلار در آن بود دزدید . این تمام پولی بود که تا پایان ماه باید خرج می‌کردم . یکشنبه هفته دیگر عید است و من دو نفر از دوستانم را برای شام دعوت کرده‌ام ، اما بدون آن پول چیزی نمی‌توانم بخرم . هیچ کس را هم ندارم تا از او پول قرض بگیرم . تو ای خدای مهربان تنها امید من هستی به من کمک کن … کارمند اداره پست خیلی تحت تاثیر قرار گرفت و نامه را به سایر همکارانش نشان داد . نتیجه این شد که همه آنها جیب خود را جستجو کردند و هر کدام چند دلاری روی میز گذاشتند . در پایان نودوشش دلار جمع شد و برای پیرزن فرستادند … همه کارمندان اداره پست از اینکه توانسته بودند کار خوبی انجام دهند خوشحال بودند . عید به پایان رسید و چند روزی از این ماجرا گذشت ، تا این که نامه دیگری از آن پیرزن به اداره پست رسید که روی آن نوشته شده بود : نامه‌ای به خدا !
همه کارمندان جمع شدند تا نامه را باز کرده و بخوانند . مضمون نامه چنین بود : خدای عزیزم ، چگونه می‌توانم از کاری که برایم انجام دادی تشکر کنم . با لطف تو توانستم شامی ‌عالی برای دوستانم مهیا کرده و روز خوبی را با هم بگذرانیم . من به آنها گفتم که چه هدیه خوبی برایم فرستادی … البته چهار دلار آن کم بود که مطمئنم کارمندان اداره پست آن را برداشته‌اند »