@@@وطنم جزین@@@

میگرن یکی از علل سردرد است. بیشتر کسانی که به میگرن دچار هستند، دچار حمله‌های پی در پی سردرد برای مدت چندین سال می‌باشند. سر درد میگرن بیشتر به گونه تپش‌دار (ضربان دار) بوده اغلب با تهوع و اختلالات بینایی همراه است. گر چه بیشتر موارد میگرن می‌تواند شدید باشد ولی گاه سردرد میگرن خفیف است.
چرایی ایجاد میگرن

هنوز چرایی ایجاد این سردرد مشخص نشده‌است. درد میگرن در اثر تورم رگ‌های خونی و اعصاب اطراف مغز که به ساقه مغز سرشناس است ایجاد می‌شود. به نظر می‌آید یک ماده شیمیایی موجود در مغز به نام سروتونین نقش اصلی را در این بیماری داشته باشد.البته برخی پژوهش‌های تازه نشان داده‌است نقص ژنتیکی می‌تواند در بروز این بیماری نقش داشته باشد.پژوهشگران ژن معیوبی را در بین گروهی از بیماران میگرنی یافتند که می‌تواند علت اصلی دردهای میگرنی باشد.
نشانه‌های بیماری
میگرن یک سردرد تپش‌دار است که می‌تواند در یکسو یا هر دو سوی سر ایجاد شود. سردرد میگرن بیشتر با تهوع، استفراغ و یا کاهش اشتها همراه است. فعالیت فیزیکی و ورزش، نورهای درخشان و یا صداهای بلند می‌توانند سردرد را تشدید کنند. اغلب فرد مبتلا به میگرن، پس از آغاز سردرد به محلی تاریک، آرام و خنک می‌روند تا سردرد رفع شود. بیشتر حمله‌های میگرن میان 12-4 ساعت درازا می‌کشد اگر چه می‌تواند کوتاه‌تر و یا بلندتر نیز باشد. یکی از ویژگی‌های میگرن احساس غیرمعمولی می‌باشد که پیش از آغاز حمله به فرد دست می‌دهد و به آن «پیش درآمد» می‌گویند. نشانه‌های پیش درآمد می‌تواند دربرگیرنده خستگی، گرسنگی و یا احساس خشم باشد. همچنین میگرن دارای «پس اثر» نیز بوده که پس از حمله این احساس به فرد دست داده و دربرگیرنده احساس تهی شدن از انرژی بوده که ممکن است برای یک تا دو روز پس از یک حمله شدید میگرن ادامه یابد. البته باید یادآور شد که همگی کسانی که مبتلا به میگرن هستند دچار «پیش درآمد» یا «پس اثر» میگرن نمی‌شوند.

یک ویژگی دیگر میگرن که البته در بیماری صرع نیز گاهی دیده می‌شود، وجود نشانه‌های پیشین یا اورا (Aura) است. این نشانه‌های مقدماتی کمی پیش از حمله میگرن رخ داده و منجر به اختلال بینایی، تاری دید و یا دیدن نورهای ضرباندار و چشمک زن می‌شود.این نشانه‌ها که نزدیک 30-15 دقیقه به درازا می‌کشند به بیمار هشدار می‌دهند که سردرد میگرن به زودی آغاز خواهد شد. گاهی نشانه‌های مقدماتی حواس شنوایی، بویایی و یا چشایی را درگیر می‌کنند. البته «علایم مقدماتی» هم مانند «پیش درآمد» و «پس اثر» در تمام بیماران میگرنی رخ نمی‌دهد و در بسیاری از موارد، حمله‌ی میگرنی درای «علایم مقدماتی» نیست و از آن جالب‌تر این‌که در برخی از موارد، ظهور نشانه‌های مقدماتی نیز بدون حمله میگرنی پس از آن رخ می‌دهد.

در موارد نادری نیز میگرن به گونه نشانه‌های عصب‌شناسانه غیرمعمول همانند گیجی، کاهش بینایی، حالت سوزن سوزن شدن و کرختی و سستی بروز می‌کند.

حمله میگرن گاهی به وسیله برخی از فعالیت‌ها، غذاها، بوها و حتی احساسات تحریک شده بروز می‌کند. همچنین برخی از بیماران زمانی که دچار استرس می‌شوند، حمله میگرن به سراغ آن‌ها می‌آید در حالی که عده‌ای دیگر پس از این‌که استرس آن‌ها رفع شد، دچار حمله میگرنی می‌شوند (برای نمونه روز پس از یک آزمون و یا ملاقات مهم). برخی زنان به تجربه در می‌یابند که حملات میگرن آن‌ها در زمان قاعدگی بدتر و شدیدتر است.
نشانه‌های خطرناک

اگر هنگام ابتلا به میگرن، نشانه‌های خطرناک زیرین مشاهد شود ممکن است رایزنی با پزشک ضروری باشد:

سردرد میگرنی که در درازای زمان بر شدت آن افزوده شود
شروع سردرد میگرن پس از 40 سالگی
سردرد شدیدی که ناگهان آغاز می‌شود (در مدت کمی به اوج خود می‌رسد) و به سردردها آذرخش مانند معرف هستند.
سردرد میگرنی که با ورزش، سرفه، عطسه و آمیزش جنسی بدتر می‌شود
سردردی که با نشانه‌ها غیر معمول همانند از دست دادن بینایی، اختلال در گفتگو کردن و یا راه رفتن همراه باشد
سردرد میگرنی که پس از آسیب و ضربه به سر آغاز شده باشد
سردرد میگرنی که همیشه در یکسو سر اتفاق می‌افتد
سردرد میگرنی در کسی که پیشینه خانوادگی اختلالات عروقی و گشاد شدگی عروق مغزی دارد

مراحل میگرن

حمله‌های سردرد میگرن به طور معمول صبح‌ها و اغلب آخر هفته شروع می‌شود. هر حمله از چند ساعت تا چند روز به طول می‌انجامد و تعداد حمله‌ها در هر ماه بین 1 تا 3 بار تکرار می‌شود یک سردرد میگرنی بطور معمول دارای دو مرحله است:

الف) مرحله پیش درآمد (Aura):در این مرحله، مجراهای خونی مغز منقبض می‌شوند و علایم این مرحله عبارتند از: اختلال در گفتار، مشکلات بینایی، بی‌حسی، سوزش خفیف، کم‌سو شدن چشم، وجود صدا در گوش، ضعف و کرختی در اندام. بیشتر اوقات دیده شده‌است که به علت سردرد میگرنی، آشفتگی‌هایی در سیستم گردش خون و عروق به وجود می‌آید. دست و پا (به ویژه انگشتان) در حین حمله‌های درد، سرد و به عکس پیشانی خیلی گرم می‌شود. این مرحله و علایم آن کمتر از یک ساعت طول می‌کشد. افراد در پایان این مرحله باید کمی صبر کنند.

علائم بینایی در مرحله پیش درآمد

کج و معوج دیدن تابلو یادبود تصویر ساختمان

نقطه کور منفی، از دست رفتن قسمتی از تابلو یادبود تصویر ساختمان

نقطه کور مثبت، دیدن نقاط اضافی در تصویر ساختمان

از دست رفتم نصف بیشتر تصویر

ب) مرحله مغزی یا سفالیک (Cephalic): در این مرحله مجراهای خونی مغز، منبسط می‌شوند و علایم این مرحله عبارتند از: دردهای ضربان‌دار در کنار سر، تهوع و حال به‌هم‌خوردگی، حساسیت زیاد به صدا و نور، کاهش اشتها و احتقان در بینی. مرحله سفالیک حدود 2 ساعت تا حداکثر 3 روز طول می‌کشد. بنابراین بهتر است بیمار پیش از شروع حمله میگرنی از داروهای خود استفاده کند و با پرهیزهای لازم، شدت آن را کاهش دهد.[2]
تشخیص

پزشک بیشتر از روی تاریخچه پزشکی بیمار و معاینه فیزیکی او میگرن را تشخیص می‌دهد و کسانی که دچار میگرن هستند در بیشتر موارد معاینه فیزیکی طبیعی دارند. هیچ آزمایش مخصوصی برای تشخیص میگرن نیست و آزمایش‌هایی همانند CTاسکن و MRI مغز بیشتر طبیعی هستند.
درازای مدت سردرد

سردرد میگرن می‌تواند چند ساعت تا چند روز به درازا بکشد و فرد دچار میگرن ممکن است چندین بار در ماه دچار حمله‌های بیماری شود. البته هستند کسانی که در درازای دوره زندگی خود تنها یک بار دچار حمله میگرن می‌شوند و در طرف دیگر طیف کسانی که بیش از 3 حمله در هفته را تجربه می‌کنند.
پیشگیری

البته نمی‌توان از همه حمله‌های میگرن پیشگیری کرد ولی می‌توان با شناسایی عواملی که مایه تحریک و ایجاد حمله‌های بیماری می‌شوند از شمار حمله‌های بیماری و شدت آنها کاست شایعترین عواملی که که حمله میگرن را تحریک می‌کنند:

کافیین (چه مصرف بسیار آن و چه قطع مصرف آن پس از مدت طولانی)
برخی از غذاها و نوشیدنی‌ها که در بر گیرنده تیرامین هستند همانند پنیر به ویژه پنیر مانده، گوشت و نوشیدنی‌های تخمیر شده و همچنین غذاهای در بر گیرنده سولفیت مانند غذاهای کنسرو شده، سوسیس، کالباس و دیگر گوشت‌های فرآروی شده
استرس و یا حتی رهایی از استرس که می‌تواند مایه جمله بیماری شود
هورمون‌ها (مصرف قرص‌های جلوگیری از بارداری و یا در هنگام قاعدگی)
کمبود خواب و یا اختلال در الگوی خواب فرد
سفر و یا تغییر آب و هوا و یا بلندی محل زندگی
مصرف بیش از اندازه مسکن‌ها و درمان‌های ضددرد
گرسنگی طولانی (مانند روزه) و تغییرات متناوب فاصله وعده‌های غذایی
مصرف سیگار

برای کاهش حمله‌های میگرن برخی از بیماران از روش‌های دیگر همانند یوگا، بیوفیدبک، طب سوزنی، مشت و مال و ورزش بهره‌گیری می‌کنند.
داروهای پیشگیرانه

داروهای فراوانی وجود دارند که مصرف همیشگی آنها موجب کاهش حملات سردرد می‌شود. برخی از شایعترین این داروها عبارتند از:

گروه مسدود کننده‌های گیرنده بتا: از این گروه پروپرانولول و نادولول هم از دید کارایی و هم ایمنی مصرف دارو، قابل ذکرند. از این گروه به‌عنوان جایگزین متوپرولول و آتنولول مصرف می‌شوند.

گروه داروهای ضدصرع : در این گروه داروها از والپرات سدیم شواهد بیشتری برای کارایی در کاهش حمله‌ها سردرد در دسترس می‌باشد. گاباپنتین و توپیرامات نیز مؤثرند.

ضد افسردگی‌های سه حلقه‌ای : این گروه داروها گرچه برای کاهش حمله‌ها میگرن بسیار کارساز می‌باشند ولی گاهی عوارض جانبی آزار دهنده‌ای همانند گیجی، تاری دید، خشکی دهان و یبوست ایجاد می‌کنند. بهترین گزینش از داروهای این گروه نورترپتیلین است گر چه دیگر داروهای این دسته نیز بهره گیری می‌شوند.

داروهای ضد سروتونین : متی سرژید که سال‌ها بکار گرفته شده بوده و بسیار کارساز است از این گروه گفتنی است ولی با نگرش به عوارض ناگوار آن و اینکه امروزه داروهای کارساز دیگری در دیگر گروهها هست دیگر از این گروه دارویی بسیار بهره گیری نمی‌شود.

درمان میگرن

این‌که برای درمان میگرن از چه داروهایی بهره‌گیری شود، به شدت و شمار حمله‌های بیماری بستگی دارد. بیمارانی که تنها چند بار در سال دچار حمله‌های میگرن می‌شوند، به خوبی به مسکن‌های عادی و بدون نسخه پزشک پاسخ می‌دهند. دو نوع درمان برای میگرن بکار گرفته می‌شود. در یکی از داروهایی که با آغاز سر درد مصرف شده و به آن «داروهای تسکینی» می‌گویند و دیگری داروهایی که هر روز مصرف می‌شوند تا از بروز حمله‌ها بیماری جلوگیری کرده و شمار حمله‌ها بیماری را کاهش دهند که به این گونه داروها «داروهای پیشگیرانه» می‌گویند.

در گذشته برای کسانیکه در یک ماه دو یا بیش از دو حمله میگرن داشتند، درمان پییشگرانه را آغاز می‌کردند ولی امروزه درمان پیشگیرانه در موارد زیر رهنمود می‌شود:

کسانیکه خیلی دچار حمله بیماری نمی‌شوند ولی با هر بار حمله خوب به درمان تسکینی پاسخ نداده و درد فراوانی را بردباری می‌کنند.
کسانیکه مکرر دچار حمله‌های میگرن می‌شوند.
کسانیکه دچار مقاومت نسبت به بسیار از مسکن‌ها و آرامبخش‌ها شده‌اند.
کسانیکه حتی حمله‌های محدود بیماری برای آنها هزینه فراوانی دارد (برای نمونه غیبت از پیشه و کار مهم).
کسانیکه دچار میگرن با نشانه‌ها عصبی غیر معمول هستند (میگرن عارضه دار).

داروهای ساده مسکن همانند استامینوفن، ایبوپروفن، آسپرین، و ناپروکسن، اگر در مراحل نخستین سردرد مصرف شوند، ممکن است برای مهار درد کافی باشند. افزون بر آن امروزه داروهای ترکیبی که از چند دارو پایه‌ریزی شده‌اند نیز در دسترس بوده که در برابر داروهای ساده بیشتر از کارایی بهتری برای کاهش درد برخوردار هستند همانند ترکیب آسپرین، استامینوفن و کافیین (که نووافن نامیده می‌شود)

دیگر داروهای دیگر که اختصاصی تر برای درمان سردرد میگرن می‌باشند همانند گروه تریپتان‌ها که از آنها می‌توان به سوماتریپتان اشاره کرد و گروه داروهای ارگوتامینی که دربرگیرنده داروهایی همانند ارگوتامین زیر زبانی و یا آمپول دی هیدروارگوتامین و یا قرص‌های ارگوتامین سی می‌باشند. یکی دیگر از داروهای اختصاصی این بیماری کافرگات cafergot می‌باشد. همچنین می‌توان از داروی میگری‌هیل نام برد که توسط متخصصان ایرانی برای درمان میگرن تولید شده‌است.

افزون بر داروهای فوق، بیشتر بیماران همراه با سردرد دچار تهوع (با یا بدون استفراغ) می‌شوند که بکارگیری قرص و یا شیاف‌های ضد تهوع را در آن‌ها اجباری می‌کند.

میزان مصرف این داروها برای کاهش درد در کسان گوناگون، متفاوت بوده و بیشتر کسان با نگرش به شدت سردردهای پیشین، میزان مصرف خود را تنظیم می‌کنند .
روند بیماری

بیشتر بیماران دچار به سردرد میگرن می‌توانند حمله‌های گاهگاهی سردرد را بردباری کرده و به زندگی عادی خود ادامه دهند و همچنین بیشتر بیماران به بازبینی راه‌های رویارویی با سردرد و کاهش رنج برآمده از آن را یاد می‌گیرند. به علاوه در بیشتر موارد از شدت سردرد میگرن پس از دهه ششم زندگی کاسته می‌شود.

گاه در MRI افراد دچار به میگرن دگرگونی‌های جزیی و خفیفی دیده می‌شود ولی در هر صورت هیچ‌گونه شواهد از این‌که سردرد میگرن مایه افزایش احتمال ابتلا به بیماری‌هایی همانند سکته مغزی، بیماری دمانس و یا دیگر بیماری‌های مهم و جدی مغزی شود، در دسترس نمی‌باشد.
میگرن در افراد گوناگون

گسترش میگرن که در جوامع گوناگون متفاوت است ولی نزدیک 20? کسان در درازای زندگی خود ممکن است حمله میگرن را تجربه کنند که نیمی از این کسان نخستین حمله را در سنین کودکی و یا نوجوانی تجربه کرده و نزدیک دو سوم مبتلایان به این سردرد زنان می‌باشند، که چه بسا بخاطر کارایی هورمون‌های زنانه گسترش میگرن در آنها بیشتر است. همچنین سردرد میگرن در برخی از خانواده‌ها شایع‌تر می‌باشد و کسانی‌که بستگان درجه نخست و دوم آنها به میگرن دچار هستند، احتمال ابتلا به میگرن در آنها بالاتر است.

سردرد میگرنی یکی از شایع ترین انواع سردردها می باشد. برخی اوقات درد در قسمت پیشانی، اطراف چشم و یا در پشت سر دیده می شود، ولی معمولا درد میگرن در یک طرف سر است.

هنگامی که سیستم عصبی، سیستم عروقی و جابجایی مواد شیمیایی در مغز با هم تداخل می کنند، سردرد میگرنی بروز می کند.

رابطه سیستم عصبی سمپاتیک با میگرن

سیستم عصبی سمپاتیک، جزء سیستم عصبی خودکار است و استرس و درد را کنترل می کند.

در طی حملات میگرنی، سیستم عصبی سمپاتیک تحریک می شود.

فعالیت عصب سمپاتیک باعث تاخیر در تخلیه معده به روده کوچک می شود.

افزایش فعالیت عصب سمپاتیک موجب کاهش گردش خون و بیرنگ شدن پوست و سرد شدن دست ها و پاها می گردد.

افزایش فعالیت عصب سمپاتیک موجب حساسیت به نور و صدا می شود و تاری دید را زیاد می کند.

علائم میگرن

بیشتر حملات میگرن با سردرد همراه است.

- سردرد میگرنی معمولا در یک شقیقه همراه با درد شدید و ضربان دار می باشد. برخی اوقات درد در پیشانی، اطراف چشم و یا در پشت سر قرار دارد. ولی معمولا درد در یک طرف سر قرار دارد، گرچه در یک سوم موارد، درد در هر دو طرف سر قرار دارد.

- به طور کلی هنگامی که از بی خوابی رنج می برید، سردرد میگرنی شروع می شود.

- معمولا سردرد میگرنی در اثر فعالیت های روزانه از قبیل: بالا رفتن از پله، تشدید می شود.

- تهوع و استفرغ، اسهال، رنگ پریدگی صورت، سرد شدن دست و پا و حساسیت به نور و صدا در میگرن وجود دارد.

به طور میانگین 40 تا 60 درصد حملات میگرنی با علائم زیر همراه است:

- خواب آلودگی

- زودرنجی

- خستگی

- افسردگی و یا خوشحالی زیاد

- تشنگی بیش از حد و افزایش حجم ادرار

- یبوست و یا اسهال

- کمبود انرژی بدن و خمیازه کشیدن

- میل زیاد به خوردن غذاهای شیرین و یا شور

انواع سردرد میگرنی

1- هاله میگرن: حدود 20 درصد سردردهای میگرنی وابسته به هاله می باشند. این نوع میگرن می تواند باعث تغییرات بینایی، حرکتی و احساسی شود. هاله های میگرنی عبارتند از: نور، صدا، توهم، طعم و بوی غیرطبیعی که باعث ایجاد سردرد می شوند.

بیشترین نورهای ایجادکننده میگرن عبارتند از: نور چشمک زن، نور زیاد، نور نامنظم و نور موج‌دار.

همراه این نوع سردرد، سوزن سوزن شدن دست و یا اطراف دهان و بینی در یک طرف بدن شایع است.

بعد از گذشت 24 ساعت از حمله میگرن، فرد ممکن است احساس کمبود انرژی و سردرد خفیف همراه با حساسیت به نور و صدا داشته باشد.

2- میگرن ورتبروباسیلار (Vertebrobasilar): توسط اختلال عملکرد در ساقه مغز بوجود می آید. ساقه مغز، پایین ترین قسمت مغز است که مسئول فعالیت های خودکار می باشد.

علائم این میگرن شامل غش کردن، سرگیجه و تاری دید است.

3- میگرن مربوط به فلج نیمه بدن (Hemiplegic):

دارای علائم:

فلج و یا ضعف در یک طرف بدن و علائمی شبیه سکته مغزی می باشد.

فلج و یا ضعف موقتی می باشد، اما گاهی برای چند روز ادامه دارد.

4- میگرن چشمی ( Ocular) : یک نوع میگرن نادر است.

حملات تکراری کاهش جزئی بینایی و یا نابینایی کامل در یک چشم که کمتر از یک ساعت باقی می ماند و می تواند با سردرد همراه باشد.

نابینایی غیرقابل برگشت از عوارض این میگرن می باشد.

ویژگی های سردرد میگرن

موسسه بین المللی سردرد، مشخصات میگرن را این گونه بیان می کند: فرد بیش از 5 بار دچار سردرد شده باشد و هر کدام 4 تا 72 ساعت طول کشیده شده باشد.

دارای حداقل دو ویژگی زیر باشد:

سردرد یکطرفه سر، ضربان دار، متوسط و یا شدید که با تحرک بدنی بدتر می شود.

به علاوه باید حداقل یک مورد زیر را داشته باشد:

تهوع یا استفراغ، ترس از صدا و ترس از نور.

درمان های خانگی میگرن

- با استفاده از کمپرس سرد، بیوفیدبک و روش های  تمدد اعصاب می توان حملات میگرنی را متوقف کرد.

- خوابیدن یکی از بهترین درمان های میگرن می باشد.

- طب سوزنی نیز مفید است.

دارودرمانی میگرن

میگرن های خفیف که با فعالیت های روزانه فرد تداخلی ندارند، معمولا با داروهای مسکن بدون نسخه (مثل استامینوفن) و داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (مثل بروفن و ادویل) بهبود می یابند.

آسپیرین و کافئین نیز برای درمان میگرن استفاده می شوند.

اما اگر درد متوسط تا شدید باشد، باید نزد پزشک بروید تا داروی مناسبی را برایتان تجویز کند.

* هشدار

- کودکان و نوجوانان، افراد دچار عدم تعادل، مصرف کنندگان وارفارین (ضد انعقاد خون)، افرادی که سابقه زخم معده و روده دارند و بیماران کبدی نباید از آسپرین و داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی استفاده کنند.

- نباید از داروهای مسکن زیاد استفاده کنید، زیرا در صورت مصرف زیاد، تاثیرشان بر درد کم خواهد شد.

تشدیدکننده های میگرن

اگر در معرض یک عامل تشدیدکننده میگرن قرار بگیرید، ممکن است ساعت ها و یا دو روز بعد به سردرد میگرنی دچار گردید.

البته باید گفت که قرار گرفتن در معرض این تشدیدکننده ها همیشه موجب سردرد نمی شود. همچنین اجتناب از عوامل تشدیدکننده میگرن نیز موجب جلوگیری کامل از سردرد نمی شود.

در اینجا 14 عامل تشدیدکننده میگرن را می گوییم:

- استرس

- اختلالات خواب: کم خوابیدن، زیاد خوابیدن، کیفیت پایین خواب و بیدار شدن مکرر در طول خواب شب.

- گرسنگی بیش از حد که موجب آزاد شدن هورمون های وابسته به استرس و افت قند خون می شود.

- هورمون ها: در برخی زنان، هنگام عادت ماهیانه، هورمون استروژن در خون کم می شود و موجب بروز سردرد میگرنی می گردد. به این نوع میگرن، میگرن قاعدگی گویند و از دو روز قبل تا یک روز بعد از قاعدگی ادامه دارد. مصرف قرص های ضدبارداری نیز به دلیل کاهش هورمون استروژن باعث میگرن می شود.

- نور زیاد و نور چشمک زن

- بوهای مختلف

- دود سیگار

- الکل

- پنیر کهنه (موادغذایی دارای تیرامین) : هنوز شواهدی مبنی بر آنکه یک رژیم غذایی دارای مقادیر کم تیرآمین باعث کاهش میگرن می شود، وجود ندارد.

- شکلات: گزارش شده است که شکلات باعث سردرد میگرنی می شود، اما مطالعات علمی هنوز این رابطه را ثابت نکرده است.

- گلوتامات سدیم ( MSG) که در غذاهای چینی، سبزیجات کنسرو شده، سوپ ها و گوشت‌های کنسرو شده وجود دارد.

- نیتریت که در سوسیس، کالباس، ماهی دودی و هر نوع گوشت فرآوری شده می باشد.

- آسپارتام

- کافئین: کافئین مثل قهوه در مقادیر کم باعث افزایش هوشیاری و انرژی بدن شود. اما کافئین زیاد باعث بی خوابی، زودرنجی، اضطراب و سردرد می شود.

جلوگیری از میگرن

- از عوامل تشدیدکننده میگرن که در بالا ذکر شدند، دوری کنید.

- سیگار نکشید.

- هیچ وعده غذایی اصلی را ترک نکنید.

- از گرسنگی بیش از حد خودداری کنید.

- به مقدار کافی مایعات بنوشید.

- به مقدار کافی بخوابید. هر روز سر یک ساعت مشخص بخوابید و سر یک ساعت مشخص از خواب بیدار شوید.

- به طور مرتب ورزش کنید.

- با استفاده از ورزش منظم و تکنیک های تمدد اعصاب، استرس را از خودتان دور کنید.

- در روز کمتر از دو لیوان نوشیدنی های کافئین‌دار مصرف کنید.

- از نور زیاد و درخشان دوری کنید و در روزهای آفتابی حتما از عینک آفتابی استفاده کنید.

میگرن
میگرن یکی از علل بسیار شایع و شاید شایعترین علت سردرد مکرر است. بیماری میگرن در زنان شایع‌تر است. در اکثر مبتلایان به میگرن سابقه خانوادگی ابتلا به سردرد وجود دارد. سردردهای میگرنی معمولاً در سن بلوغ شروع می شود و در سن بالای 50 سال از بین می‌رود. سردرد میگرنی غالباً یکطرفه و ضربان دار است و چند ساعت تا چند روز طول می‌کشد. دردهای میگرنی گاهی با حالت تهوع و استفراغ همراه است. اکثر افراد مبتلا به میگرن در زمان حمله سردرد دچار ترس از نور و صدا می شوند و تمایل دارند که در یک اتاق ساکت و تاریک استراحت کنند. در این حالت روشن کردن چراغ یا ایجاد صدای ناگهانی می‌تواند باعث بدتر شدن سردرد شود.

تغییرات هورمونی روی میگرن مؤثر است و عواملی مثل قاعدگی، بارداری و قرص‌های هورمونی جلوگیری از بارداری معمولاً باعث بدتر شدن میگرن می‌شود.

عواملی مثل گرسنگی، کم‌خوابی، خستگی، استرس‌های روحی، ورزش‌های سنگین، غذاهای خاص (قهوه، شکلات، پنیر مانده، آجیل و مشروبات الکلی) و بوهای خاص (مثلاً بوی سیگار یا عطر) می‌تواند باعث شروع حمله میگرن شود.

یک نکته جالب در مورد استرس آن است که نه فقط وجود استرس، بلکه رفع شدن ناگهانی استرس نیز می تواند باعث ایجاد حمله میگرن شود. مثلاً خیلی از افراد مبتلا به میگرن پس از پایان امتحاناتشان دچار سردرد می‌شوند.

علت اصلی ایجاد میگرن تنگ‌شدن گذرای عروق مغزی است که با باز شدن جبرانی بیش از حد عروق دنبال می‌شود. در مرحله انقباض عروق مغزی علائم چشمی میگرن بروز می‌کند و در مرحله گشاد شدن عروق سردرد ضربان‌دار ایجاد می‌شود. میگرن در همه افراد به یک صورت تظاهر نمی‌کند بلکه انواع مختلفی از میگرن وجود دارد که آنها را مرور می‌کنیم.

میگرن کلاسیک: در میگرن کلاسیک همیشه علائم بصری مشخصی قبل از شروع سردرد بروز می‌کند که مشخصه این نوع خاص میگرن است . مهمترین این علائم یک لکه سیاهرگ در روبروی فرد ( یعنی در وسط میدان بینایی) است که به تدریج بزرگ می‌شود و به سمت حاشیه میدان بینایی (یعنی پهلوی فرد) کشیده می‌شود. این لکه سیاهرنگ معمولاً با جرقه‌های نوری به صورت خطوط زیگزاگی براق رنگی لرزان احاطه شده است.این علامت نشانه مهمی است بطوری که در افرادی که این نشانه را بروز می‌دهند تقریباً می‌توان گفت که تشخیص بیماری میگرن محرز است. یکی دیگر از نشانه‌های بصری که در میگرن کلاسیک تظاهر می‌کند تاریک شدن یک سمت میدان بینائی است . در این حالت فرد سمت چپ یا سمت راست را واضح نمی‌بیند ( این حالت در هر دو چشم وجود دارد ولی اکثر افراد فکر می‌کنند که چشم چپ یا راستشان تار شده است). این علائم چشمی معمولاً بین 10 تا 20 دقیقه طول می‌کشد و تقریباً همیشه قبل از یک ساعت محو می‌گردد. بتدریج با محو شدن علائم بصری و گشاد شدن جبرانی عروق مغزی سردرد ضربان‌دار یک طرفه ایجاد می‌شود که با حالت تهوع و ترس از نور و صدا همراه است. سردرد نیز پس از جند ساعت بهبود می‌یابد.

میگرن معمولی: این نوع میگرن که شایعترین نوع میگرن است معمولاً با علائم چشمی همراه نیست اما ممکن است درد آن در اطراف یا دور چشم‌ها احساس شود. در میگرن معمولی سردرد لزوماً یک طرفه نیست و ممکن است درد در تمام سر احساس شود. حمله میگرن معمولی اغلب ظرف چند ساعت تا چند روز بهبود می‌یابد.

میگرن چشمی: در این نوع میگرن که اغلب در افراد مسن تر تظاهر می‌کند فرد مبتلا علائم چشمی میگرن را دارد اما به سردرد مبتلا نمی‌شود.علائم بصری میگرن چشمی عبارتند از :

- لکه سیاهرنگ که با خطوط زیگزاگ براق رنگی لرزان احاطه شده است
- تاریک شدن یک سمت میدان بینایی
- تنگ شدن تدریجی میدان بینایی از محیط به مرکز بطوریکه فرد احساس می‌کند که بیرون را از داخل یک سوراخ کوچک تماشا می‌کند.
- دوبینی گذرا

درمان میگرن

در بسیاری از مبتلایان به میگرن آنچه که بیشتر از سردرد و علائم چشمی باعث آزار فرد می‌شود ترس از وجود تومور مغزی یا ایجاد کوری دائمی است. در این افراد یک معاینه کامل پزشکی و اطمینان از اینکه بیماری خوش‌خیم است و هیچ عارضه دائمی ایجاد نمی‌کند تا حد زیادی باعث آسودگی فرد مبتلا می‌شود و حتی گاهی کاهش استرس ناشی از نگرانی باعث کم شدن شدت و فراوانی حملات میگرنی شده، به بهبود قابل توجه فرد می‌انجامد.

به علاوه در افراد میگرنی شناسایی عواملی که باعث شروع یا تشدید حمله میگرنی می شود و پرهیز از این عوامل (بی خوابی، خستگی، گرسنگی، استرس، بوی سیگار، بوی عطر، غذاهای خاص و غیره) می‌تواند باعث بهبود فرد مبتلا شود. همچنین انجام مرتب ورزهای سبک روزانه و پرهیز از ورزش‌های سنگین می‌تواند به کنترل میگرن کمک کند.

به هر حال در مواردی که سردرد میگرنی شدید است و فعالیت روزانه فرد را مختل می‌کند می‌توان با استفاده از مسکن های معمولی یا داروهای خاص سردرد را کنترل کرد. البته لازم به ذکر است که در صورتیکه حملات میگرن مکرراً اتفاق بیافتد و فرد ناچار باشد در هفته بیش از 2-3 بار از مسکن استفاده کند به داروی مسکن وابسته می‌شود و در صورت قطع مصرف دارو مجدداً دچار سردرد خواهد شد. در این افراد لازم است داروهای خاصی (تحت نظر پزشک) به طور مرتب مصرف شود تا فراوانی حملات میگرنی کاهش پیدا کند و فرد مجبور نباشد دائماً از داروهای مسکن استفاده کند.

سردردهای تنشی

سردرد تنشی نوع خاصی از سردرد است که اغلب در افراد افسرده یا کسانی که تحت استرس مزمن قرار دارند ایجاد می‌شود. این نوع سردرد معمولاً در اکثر ساعات روز وجود دارد اما شدت آن خفیف تا متوسط است و مشکل جدی برای فعالیت‌های روزانه ایجاد نمی‌کند. این سردردها معمولاً در پایان روز و در موقع خستگی شدیدتر می‌شود. این نوع سردرد بیشتر به صورت احساس سنگینی در سر است و افراد مبتلا می‌گویند: "احساس می‌کنم یک دیگ روی سرم گذاشته‌اند" . اهمیت سردرد تنشی در آن است که ممکن است درد فقط در ناحیه پیشانی و دور چشم ها وجود داشته باشد و به همین دلیل با مشکلات چشمی اشتباه شود. برخی از صاحب نظران معتقدند که سردرد تنشی نوع خاصی از میگرن معمولی می‌باشد. درمان آن نیز مشابه درمان میگرن می‌باشد.

سردرد خوشه‌ای

این سردرد بیشتر در مردان سیگاری 30 تا 50 ساله بروز می‌کند. یک بیماری خوش‌خیم است که بصورت حملات حاد سردرد و درد پشت کره چشم بصورت یکطرفه تظاهر می‌کند و برخلاف اغلب سردردهای خوش‌خیم باعث بیدار شدن فرد از خواب می‌شود. معمولاً در زمان سردرد علائم چشمی یکطرفه نیز در سمت مبتلا وجود دارد به طوری که چشم مبتلا دچار اشکریزش و قرمزی می‌شود. ممکن است در همان سمت افتادگی پلک ایجاد شود و مردمک چشم موقتاً گشاد شود (یعنی سیاهی چشم در سمت مبتلا بزرگتر به نظر برسد). گاهی آبریزش‌بینی نیز در سمت مبتلا اتفاق می‌افتد. در سردرد خوشه‌ای حمله حاد سردرد حدود یکی دو ساعت طول می‌کشد و عارضه خاصی ایجاد نمی‌کند. معمولاً سردرد خوشه‌ای چندین بار در یک دوره چند هفته‌ای تا چند ماهه تکرار می‌شود و سپس به تدریج بهبود می‌یابد. البته احتمال عود این حملات پس از چند ماه تا چند سال وجود دارد.

? سلام به تو دوست خوبم!
می‌خواهیم ببینیم که سردرد میگرنی از کجا می‌آید؟ دردی کورکننده و پرفشار که زندگی را برای ما تیره و تار می‌سازد. دردی تحمل‌ناپذیر همراه با فشار شدید به شقیقه‌ها و کاسه? چشم از درون، سردردی همراه با تهوع و بی‌میلی شدید به غذا، سردردی که موجب حساس‌تر شدن ما به تمام عامل‌های بیرونی از قبیل نور، صدا و حرف و حدیث‌ها گشته و اغلب ما را وادار می‌کند تا ساعت‌ها و یا حتی روزها به گوشه? دنج و تاریکی پناه ببریم. دردی که کلافه‌مان می‌کند و بسیار آزاردهنده است.
در بیشتر موارد، سردردهای میگرنی به‌دلیل یک فشار روحی، روانی و یا محیطی آغاز می‌گردند و اغلب به دنبال این فشار، فشار خون بالا رفته و خون، گرم و غلیظ و پرفشار می‌گردد. حال اگر این خون گرم و غلیظ و پرفشار، به مغز برسد، به‌دلیل گرم و غلیظ و پرفشار بودن، به‌طور حتم به سلول‌ها و عروق مغز آسیب خواهد رسایند (درست مانند آنکه پای یک گلدان گل، آب جوش بریزیم)، سلول‌های مغزی می‌سوزند، می‌میرند و یا این خون گرم و پرفشار، عروق مغزی را متلاشی کرده و سبب خونریزی مغزی می‌گردد یا به‌دلیل غلیظ بودن، لخته شده و در یکی از عروق مغزی و یا عروق دیگر بدن، انسداد ایجاد کرده و سبب سکته در آن قسمت از مغز یا بدن می‌گردد. مانند سکته? مغزی، سکته? قلبی، سکته? روده،سکته? چشم، سکته گوش و … .
(سکته‌ها به‌طور معمول به‌دلیل انسداد یک رگ تنگ شده توسط یک لخته? خون یا یک ذره? چوبی و یا یک ذره? کلسیم ایجاد می‌گردند و از آنجائی که خونرسانی به آن قسمت از اندام قطع می‌گردد، سلول‌های آن قسمت، مرده و از کار می‌افتند، در نتیجه، آن قسمت از بدن یا مغز از کار می‌افتد).
ولی، هرگز نگران نباشید زیرا خداوند رحمان، مکانیسمی را در بدن ما تعبیه کرده است تا هرگاه به خون ما پرفشار و غلیظ و گرم شد و خواست از عروق مغزی عبور کند، رگ‌های مغز به سرعت تنگ شوند و این تنگی عروق مغزی است که موجب سردرد میگرنی می‌گردد.
حال با اینکه خون، گرم و غلیظ و پرفشار است، اما دیگر به‌دلیل تنگ شدن رگ‌های مغزی نمی‌تواند با همان شدت عبور کند. پس آسیب‌رسانی به مغز کاهش یافته و یا به‌طور کلی مرتفع می‌گردد.
حال می‌بینیم که این سردرد کورکننده و فلج‌کننده یکی از نعمت‌های خداوند در زندگی ما است و اگر این تنگ شدن عروق مغزی که به دنبال خود، سردرد میگرنی را ایجاد می‌کند؛ نبود، احتمال داشت تا چه حد آسیب به سلول‌ها و عروق مغزی و یا حتی سلول‌ها و عروق دیگر بدن وارد گردد.
تمام مسائل و سختی‌های زندگی نیز، چنین هستند. زمانی‌که وارد زندگی ما می‌گردند، همه درد و رنج هستند، اما ما نمی‌دانیم که در پس این درد و رنج و این همه مصیبت، همه چیز در عالی‌ترین شکل خود و به نفع ما است. گذر زمان، این را به ما ثابت می‌کند که این سختی‌ها و مشکل‌ها فقط آمده‌اند تا به ما چیزی بیاموزند و یا برای ما چیزهای خوبی بیاورند. سال‌ها بعد که به آن بیماری، گرفتاری و یا مصیبت می‌اندیشیم، می‌بینیم که همگی به نفع ما بوده و برای ما رشدی شگفت‌انگیز و اتصالی کم یا زیاد را به همراه داشته است.
همه? ما دیده‌ایم آنان که بیشتر مصیبت کشیده‌اند، بسیار قوی‌تر و در ضمن، متصل‌تر به معنویات هستند تا افراد عادی، ضمن آنکه می‌دانیم هیچگاه امتحان دبیرستان را از یک محصل دوره ابتدائی و امتحان دانشگاه را از یک دانش‌آموز دبیرستانی نمی‌گیرند. پس هرگاه مشکل و یا مسئله‌ای پیش آمد؛ هر چه قدر بزرگتر و سهمگین‌تر بود، بیشتر خدا را شکر می‌کنیم. زیرا که روح ما نیز آنقدر بزرگ شده است که امتحان‌های دوره? دکترا و فوق‌دکترا را پس بدهد. حواسمان باشد هر آنچه که وارد زندگی ما می‌گردد، از ثروت، مقام، خوشبختی و … تا بدبختی، گرفتاری، بیماری، تنگدستی و … همه و همه وسیله‌ای برای امتحان ما است تا به کلاس بالاتر رویم و باز حواسمان باشد که ما می‌توانیم و باید در این امتحان‌ها قبول شویم و به درجه‌های بالاتری دست یابیم. پس با پروژه‌های زندگی که هر یک از آنها سردرد میگرنی است، صبورانه و با تعمق، برخورد کنیم و ببینیم که چه می‌خواهند به ما بگویند و یا بیاموزند.
? سردرد میگرنی می‌خواهد به ما چه بگوید؟
می‌خواهد بگوید که حساس هستی؛ خوب به خود تسلط نداری؛ نمی‌توانی در هر شرایطی خودت را آرام نگاه داری؛ پذیرش تو از زندگی و شرایط آدم‌های اطرافت، کم است. نمی‌توانی به خود بگوئی این آدم و این شرایط زندگی من، همین است که هست، من باید آن را همان‌طوری که هست، بپذیرم و با آن کنار بیایم، زیرا اگر قرار بود طور دیگری باشد، خداوند رحمان خودش خوب بلد بود که شرایط را طور دیگری بسازد. پس حال که نساخته، این نیست که بلد نبوده، بلکه این است که آن شخص و یا آن شرایط می‌خواهد چیزی به من بگوید و یا چیزی به من بیاموزد. حال با بالا بردن سطح پذیرش خود، می‌توانی با آن فرد و یا آن شرایط، راحت کناب بیائی، بدون آنکه به جسم و روح عزیزت آسیب برسانی. گاهی نیز می‌توانی بگوئی که هیچ‌کس و یا هیچ چیزی در این دنیا ارزش آن را ندارد که من بخواهم جان و روح عزیزم را به خاطر آن، آسیب بدهم و این سردرد فقط آمده است تا به من بگوید که تو باید روی خودت کار کنی و خودت را تغییر دهی نه هیچ کس یا هیچ چیز دیگری را.
حال که متوجه شدیم که این سردرد برای چه آمده است، باید کمی هم مراقب سلامت، استراحت، نوع تغذیه و حتی تفریح خود باشیم و علاوه بر اینها، ورزش و پیاده‌روی را فراموش نکنیم به‌خصوص ورزش‌های ریلکس شدن را که در مبحث‌های قبلی مرور کردیم تا تعادل و توازن خوبی در روح و روان و جسم خود برقرار سازیم و به امید خدا به سلامتی کامل روحی، روانی، جسمی، عاطفی، ذهنی و فکری برسیم.
? درمان میگرن
گفتیم که درد میگرن به‌دلیل گرم و غلیظ و پرفشار شدن خون از یک طرف و تنگ شدن عروق مغزی از طرف دیگر، اتفاق می‌افتد. پس اگر بتوانیم خون خود را خنک و کم‌فشار و رقیق سازیم، سردرد قطع می‌گردد. چگونه می‌توانیم خون خود را خنک کنیم؟
برای دوستانی که رفتن به حالت ”آلفا“ را می‌دانند، بهتر است تا این تکنیک را در حالت ”آلفا“ روزانه انجام دهند تا به آن شرطی شوند و خدای ناکرده موقعی که سردرد شروع شد، بدون رفتن به حالت ”آلفا“ نیز از آن استفاده کنند ولی کسانی که رفتن به ”آلفا“ را بلد نیستند، نیز می‌توانند همین تمرین‌ها را در موقع بروز سردردهای میگرنی انجام دهند. در هر دو حالت، نتیجه خواهیم گرفت ولی با درصدی از تفاوت.
دو کاسه? یخ برمی‌داریم. در جائی ساکت و آرام قرار می‌گیریم. دو کاسه? یخ را در ظرف خود قرار داده و دست‌هایمان را در این دو کاسه فرو می‌بریم. چشم‌ها را بسته به خود پیام می‌دهیم که این یخ‌ها دارند دست‌های من را خنک می‌کنند. دست‌های من خنک و خنک‌تر می‌شوند. کف دست‌هیم به‌طور کامل خنک شده از دست‌هایم بالا می‌رود و وارد سیستم گردش خون من شده است و حالا با گردش خون به طرف قلب من می‌رود. حال خون خنک شده در سیستم گردش خون من و در قلب من جریان دارد. این بار خون خنک از قلب من به طرف مغزم جاری می‌گردد و حال خون خنک و سالم وارد عروق مغزی و سلول‌های مغز من می‌گردد و چندین بار خون خنک را در مغز می‌چرخانیم، کم کم عروق مغزی نیز به شکل و اندازه? طبیعی و سالم خود بازمی‌گردند.
همان‌گونه که گفتیم، اگر این تمرین را روزانه در وضعیت آلفا، زمانی که درد نداریم، انجام دهیم، به آن شرطی می‌شویم و با انجام آن در زمانی‌که درد داریم، حتی بدون ”آلفا“ رفتن نیز می‌توانیم سردرد را قطع کنیم ضمن آنکه از آسیب رساندن به تمام بدن و به‌خصوص مغز خود جلوگیری کرده‌ایم. دوستانی که رفتن به وضعیت آلفا را می‌دانند، فقط در موقع درد، این تمرین را انجام دهند ولی در مدتی طولانی‌تر، تا سردردشان قطع گردد.
اما کار بهتر، آن است که با انجام ورزش‌های ریلکس شدن و مدیتیشن که در گذشته آموخته‌ایم، همیشه خود را در وضعیت آرام و آرامش نگاه داریم تا هر چیزی نتواند فشار خون ما را بالا ببرد و مشکل‌های بعدی را ایجاد کن