زیبایى و جمال، از جمله صفات ذات مقدس بارى تعالى است. خداوند خود زیباست و زیبایى را نیز دوست دارد. در متون دینى، هم به تلاش براى کسب زیبایى درونى سفارش شده و هم به زینت و زیبایى ظاهرى.
قرآن کریم نیز از مؤمنان مى خواهد که از زینت و زیبایى ظاهرى غافل نباشند: اى پیامبر! بگو: چه کسى زینتهاى الهى را که براى بندگان خود آفریده و روزهاى پاکیزه را حرام کرده است؟ بگو: اینها در زندگى دنیا براى کسانى است که ایمان آورده اند (اگرچه دیگران نیز با آنها مشارکت دارند ولى) در قیامت، خالص (براى مؤمنان) خواهد بود. این گونه، آیات (خود) را براى کسانى که آگاهند، شرح مى دهیم. در عبادتگاه (مسجد) و به وقت نیایش نیز به طور ویژه، امر به همراه داشتن زینت شده است: «اى فرزندان آدم! زینت خود را به هنگام رفتن به مسجد همراه بردارید و (از نعمتهاى الهى) بخورید و بیاشامید، ولى اسراف نکنید که خداوند مسرفان را دوست نمى دارد.»
پیامبر اکرم(ص) به عنوان بهترین الگو براى همه ابعاد مورد نیاز حیات انسانى، علاوه بر زیبایى درونى، توجه زیادى به زیبایى، زینت و جمال ظاهرى داشتند. بنابر روایات سیره، هر آنچه در آن عصر، به گونه متعارف و معتدل، نشان زینت براى مردان بود، پیامبر اکرم (ص) آنها را رعایت مى کردند.
براى نمونه، آراسته بودن ظاهر از طریق توجه به لباس، موى سر و محاسن و نگاه به آینه یا آب زلال پیش از خروج از خانه، بهره گیرى از شانه و عطر و خضاب و سرمه و روغن و انگشتر از نمودهاى زینت ظاهرىِ آن حضرت بود.
توجه به وضعیت ظاهر و مرتب کردن آن در خانه یا به هنگام خروج از خانه از دیگر مظاهر اخلاق تزین در پیامبر اکرم(ص) است. آن حضرت معمولاً با استفاده از آینه، ظاهر خود را مرتب مىکردند، و چه بسا ـ در صورت فقدان آینه ـ در آب زلال نگاه مى کردند. این کار، هم در محیط خانه و براى همسران، و هم براى خروج از خانه و رفتن نزد اصحاب انجام مى شد.
هنگامى که یکى از همسران حضرت در این باره به آن جناب عرض کرد: شما با اینکه بهترین خلق الهى، و پیامبر او هستید براى خروج از خانه بر آب نظر مى کنید؟! فرمودند: «خداوند دوست دارد که بنده اش به وقت حضور در نزد برادرانش خود را آماده و متزیّن کند.» از این رو، آن حضرت حتى در سفرها نیز آینه اى را همواره به همراه داشتند.
عطر زدن و خوشبو بودن را مى توان از مهمترین نمودهاى اخلاق تزین به شمار آورد که به صورت طبیعى براى همه افراد مطلوب است. این ویژگى نیز یکى از سنن و خصلتهاى انبیا و از جمله پیامبر اکرم(ص) معرفى شده است. التزام پیامبر اکرم(ص) به عطر و خوشبو بودن به قدرى بود که کسانى که مدت مدیدى با آن حضرت معاشرت داشته اند اذعان کرده اند همواره آن حضرت را خوشبو یافته اند.
انس بن مالک نقل مى کند: «من مدت ده سال با پیامبر اکرم(ص) مصاحبت داشتم و دائم بوى عطر استشمام کردم و بویى خوشبوتر از بوى او نیافتم...» و این در حالى است که بنابر روایاتى ـ که آیه تطهیر نیز آنها را تأیید مى کند ـ جسم پیامبر(ص) نه تنها از هر گونه قذارت و پلیدى ـ از جمله بوى بد ـ به دور بوده، بلکه به طور طبیعى بوى خوش از آن استشمام مى شده است تا آنجا که مردم پس از گذشتن پیامبر(ص) از یک مسیر، از بوى عطر حضرت متوجه عبور ایشان از آن مسیر مى شدند.
با این اوصاف، از روایات سیره، تقید فراوان پیامبر اکرم(ص) به استفاده از عطر قابل استفاده است. آن حضرت را مشکدانى بود که پس از هر وضو بلافاصله آنرا به دست گرفته، خود را معطر مى ساختند. تلازم میان آن حضرت و بوى خوش به گونه اى بود که در شبهاى تاریک پیش از آنکه در یک مسیر خود حضرت دیده شود، بوى خوش ایشان استشمام مى شد.
عطر از جمله چیزهایى بود که چون به پیامبر اکرم(ص) اهدا مى شد حضرت آنرا مى پذیرفتند و چه بسا بهترین هدیه مورد علاقه حضرت بود. چنانچه عطرى به ایشان تعارف مى شد، ضمن اینکه خود را به آن معطر مى ساختند، مى فرمودند: «بویش نیکو و حملش آسان است» و اگر از معطر کردن خود به آن معذور بودند، تنها سر انگشت خویش را بر آن مى نهادند...
پیامبر اکرم(ص) بیش از پولى که صرف غذا مى کردند صرف خرید عطر مى نمودند. آن حضرت از میان عطرها، بیش از همه، «مُشک» را دوست مى داشتند، به گونه اى که آثار استفاده از مشک در موهاى ایشان مشاهده مى شد. آن حضرت از عود و عنبر نیز بهره مى جستند و این سه، از جمله عطرهایى بودند که مردان آنها را استفاده مى کردند؛ زیرا رنگ نداشتند و معروف به «ذکور الطیب» (عطر مردان) بودند.
از خود آن حضرت در این باره نقل شده که فرمودند: «عطر مردان بوى آشکار و رنگ پنهان دارد و عطر زنان رنگ آشکار و بوى پنهان» «غالیه» نیز از عطرهاى مورد استفاده حضرت بود که گاه همسران ایشان، حضرت را بدان خوشبو مى ساختند.*
